بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
Dini ve İLmi ARAştırmalar Merkezi

El-Hacc/10. El-Kehf/84

Allah Teâlâ'nın meşiyyeti = iradesi ve hikmetinin, hükmünün muktezâsı olan halk ve tedbiri, «sü­nen-i muttaride» –sebeb ve müsebbeblerin, illet ve ma'lullerin birbirine denk olması– üzere cereyan et­mektedir. Sevab ve ikabında, emr ve yasaklarında, dünyada ve ahirette, hâsılı her hususta sebeble ge­len şeyleri sebeblerine = ma'lulleri illetlerine rabtetmekte ve bağlamaktadır. Zât-ı Ehadiyyet'i, müseb­bebâtın da, esbâbın da Hâlık'ı ve vâdı'ı = tayin edicisidir. Kul bu sebeb ve illetlere tevessül edince, akabinde Allah Teâlâ da, sebeble meydana gelenleri ve ma'lulleri varlık sahasına getirmektedir. Binaen­aleyh bir şeye «Allah'tandır» demek, halken ve tak­dîren O'na mensub, demektir. “Bizdendir” demek ise, kesb ve ihtiyar olarak bize mensubdur, demektir. Daha doğrusu yapmış olduğumuz şeylerin fiili, hakîkî fâili olan Zât-ı Akdes'e, vasfı ise mahluka nisbet ve izâfe edilir. İş böyle olunca, olagelen işler, hisler, hal ve hareketlerden ibaret makdûrâtın iki kudret altına girmesi aslâ gözden kaçırılmaz bir husustur. Aynı zamanda bu anlattıklarımız

ذَالِكَ بِمَا قَدَّمَتْ يَدَاكَ “İşte bu acıklı azab, kendi elinle yapıp önünden göndermen sebebiyledir.”[[1]]

وَاٰتَيْنَاهُ مِنْ كُلِّ شَىْءٍ سَبَبًا فَاَتْبَعَ سَبَبًا “Biz İskender'e kuvve-i mümküneden kuvve-i meysereye varıncaya kadar her şeyden birer sebeb verdik. Nihayet o da sebeblere sarılması­nın, tevessül etmenin peşine düştü.”[[2]]
mealindeki ayet-i kerîmeler âdil bir şahid olarak kuvvetli göstergedir.[27/s.175-176]

 



[[1]]El-Hacc Sûresi ayet 10

[[2]]El-Kehf Sûresi ayet 84