STRATEJİ NEDİR ?
Strateji, Eski Yunanca “stratos” (ordu) ve “ago” (yönetmek, yön vermek) kelimelerinin birleştirilmesiyle oluşturulmuştur. Kimi yazarlar kelimenin etimolojik yönden Latince “stratum” kelimesinden türetildiğini ifade etmektedirler. Latince’de “stratum”; “yol, çizgi, nehir yatağı” anlamlarına gelmektedir. Strateji kelimesinin sözlük anlamı ise “bir amaca varmak için eylem birliği sağlama ve düzenleme sanatı” olarak ifade edilebilir. Yönetim biliminde strateji, “bir organizasyonun amacına ulaşmak için izleyeceği yollar”
Strateji, başarılı olanı taklit etmek değil, farklı olanı yapmaktır...
Strateji, bir planlama süreci değil, yapma sürecidir...
Strateji, geleceğe dönük öngörüler yapmak değil, sağlıklı öngörüler doğrultusunda geleceği yönlendirebilmektir...
Strateji, değişime kolaylıkla adapte olabilecek beceriyi geliştirmek değil, değişime liderlik etmektir...
Strateji, bir yarışta en başarılı olmak üzere performansı arttıracak teknikleri geliştirmek değil, kolaylıkla birinci olunabilecek yarışı seçmektir...
Strateji, becerilerimize bağlı olarak girebileceğimiz en iyi üniversiteyi seçmek değil, vizyonumuza uygun üniversiteye girebilmemizi sağlayacak beceriyi geliştirebilmektir.
Strateji, sevdiğimizin bize sadık kalması için yöntemler bulabilmek değil, aynı yöntemleri bizim için bulmak üzere onun gece gündüz düşünmesini sağlayacak ortamı yapmaktır...
Strateji, rakip baskısı altında kalındığında bu baskıdan kurtulacak teknikleri geliştirmek değil, rakibin üzerinde sürekli olarak baskı kurabilecek yöntemleri bulmaktır...
Strateji, bir şirketin kriz ortamında hayatta kalmasını sağlayacak şartları bulmak değil, aynı kriz ortamında rakipler yok olurken, karını ikiye katlayabilecek yöntemi bulmaktır...
Strateji, çok yoğun bir rekabet ortamında rakiplerden daha başarılı olacak pazarlama yöntemlerini bulmak değil, hiç rekabetin olmadığı bir pazar bulmaktır...
Strateji, Türkiye’nin turizm gelirlerini yüzde 5-10 arttırmak değil, hiç ülke dışına çıkmamış ve çıkmayı da düşünmeyen yabancıları Türkiye’ye getirebilecek ortamı hazırlamaktır...
Strateji, Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne 10 sene sonra nasıl girebileceği konusunda fikir üretmek değil, Avrupa Birliği’nin temsilcilerinin Türkiye’yi birliğe katılmaya ikna etmek üzere, Ankara’da karargah kurmalarını sağlayabilecek yöntemi bulmaktır...
Strateji, her ne olursa olsun farklı birşeyler yapmak değil, vizyonumuz, misyonumuz ve ilkelerle uyumlu olarak seçilmiş değerlerimize sadık kalmak üzere başarılı olmaktır.
Unutulmamalıdır ki, hayat, elimizde hangi kartlar olduğu değil, elimizdeki kartları nasıl oynadığımızdır
STRATEJİK YÖNETİM NEDİR
“Stratejik yönetim, bir organizasyonun ne yaptığını, varlık nedenini ve gelecekte ulaşmak istediği hedefleri ortaya koyan bir yönetim tekniğidir.”
“Stratejik yönetim, bir organizasyonun gelecekte varmak istediği hedefleri ve bu hedefe nasıl ulaşılacağını gösteren süreci analiz eder.”
Stratejik yönetim, bir organizasyonun amaçlarına ulaşabilmesi için etkili stratejiler geliştirmesini, bunların planlanmasını, uygulanmasını ve kontrolünü ifade eder. Bir başka ifadeyle, Stratejik yönetim, ezici bir rekabetle yüzyüze bulunan şirketlerin -daha doğrusu tüm organizasyonların- rakipleri ile yarışabilmeleri için ne yapmaları, ne tür stratejiler izlemeleri gerektiğini inceleyen bir araştırma alanıdır.
Stratejik yönetim; rekabet avantajı oluşturacak stratejileri bulmaya ve onları uygulamada değişimi esas almaya yönelik bir yönetim felsefesidir...
Stratejik yönetim; stratejik planlamayı da kapsayan ancak çok daha proaktif bir yönetim yaklaşımıdır...
Stratejik yönetim; toplam kalite, yalın üretim, süreç yönetimi, yeniden yapılanma, müşteri memnuniyeti, çalışanlar memnuniyeti gibi yönetim araçlarını müstakil olarak kullanmak değil, onları sinerji yapacak şekilde birlikte uygulayabilmektir...
Stratejik yönetim; değişimin öngörülebilir olduğuna inanarak buna göre planlar yapmak değil, değişimin belirsizliğini bir dünya görüşü olarak benimsemek ve bu değişimi fırsat olarak kullanabilmektir...
Stratejik yönetim; sektördeki en iyi şirketleri taklit etme esasına dayanan ‘me-too’ stratejilerini başarılı olarak uygulamak değil, yapıcılığı bir şirket felsefesi olarak benimseyebilmektir...
Stratejik yönetim; misyon ve vizyon tanımlarını kalite belgesi almanın zorunlu bir adımı olarak görmek değil, sürekli yeni kurulmuş bir şirketin heyecanını duymak üzere, vizyona sıkı sıkıya sarılmaktır...
Stratejik yönetim; şirketi hiç risk almadan yönetebilmek üzere hep sakin sularda seyahat etmek değil, hesaplanabilir riskleri alabilme, hedefe ulaşmak üzere fırtınalı sulardan emniyetle geçebilme, o sulardan keyif alabilme becerisidir...
Stratejik yönetim; değişime en kısa zamanda reaksiyon ve uyum gösterebilecek beceriyi geliştirmek değil, değişime liderlik edebilecek özgüven ve beceriye sahip olabilmektir...
Stratejik yönetim; pazar payı ya da karlılık oranı olarak tanımlanan şirket hedeflerine ulaşmak üzere planlar yapıp sonra onları uygulamak değil, sürekli mükemmeli aramak üzere heyecanı hiç azalmadan devam eden bir yolculuktur...
Unutulmamalıdır ki, değişimin giderek hızlandığı, rekabetin küreselleştiği, her sektörde arzın talebin çok üstüne çıktığı, müşterilerin gücünü fark ettiği günümüzde stratejik planlama ve onun devamı olan stratejik yönetim şirketler için vazgeçilemez bir zorunluluktur...
Stratejik Yönetimin Özellikleri
Stratejik yönetim bir organizasyonda geleceğe yönelik kararlar alınmasında kullanılan bir yönetim tekniğidir. Stratejik yönetimin temel özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz:
• Stratejik yönetimin amacı organizasyonun gelecekteki performansının artırılması, karlılık ve verimliliğinin yükseltilmesidir. Stratejik yönetim geleceğe yönelik vizyon oluşturulmasını amaçlar. Organizasyonda vizyonun belirlenmesinden sonra, bu vizyona ulaşılabilmesi için misyon belirlenir.
• Stratejik yönetim esasen üst yönetimi ilgilendiren bir konudur. Üst yönetim tarafından oluşturulan stratejik planlama daha alt kademelerde görev alacak stratejistler tarafından uygulanır ve izlenir. Stratejik yönetimin başarısı için stratejik yönetim sürecinde görev alacak yönetici, uzman ve danışmanların belirlenmesi önem taşımaktadır.
• Stratejik yönetim, organizasyonun dış ve iç çevresini değerlendirmeye imkan veren bir yönetim tekniğidir.
Stratejik yönetim, organizasyonun kendi iç yapısındaki güçlü ve zayıf yönlerin analiz edilmesine imkan sağlar.
Stratejik yönetim , ayrıca organizasyonun diğer organizasyonlar karşısındaki durumunu tespit etmeye imkan sağlar. Organizasyon dışındaki fırsatlar ve tehditler/tehlikeler tespit edilmeye çalışılarak, organizasyonun daha başarılı olması için stratejiler oluşturulmasına çalışılır.
Özetle, stratejik yönetim ile organizasyonun sahip olduğu kaynaklar, güçlü ve zayıf yönler, dış çevredeki fırsatlar ve tehlikeler tespit ve analiz edilir.
• Stratejik yönetim, organizasyonun gelecekle ilgili faaliyetlerinin planlanması, örgütlenmesi, koordinasyonu, uygulanması ve kontrol edilmesine imkan sağlar.
• Stratejik yönetim stratejilerin oluşturulması ve seçiminde rekabet ve portföy analizlerinden yararlanır. Portföy analizleri, strateji seçiminde kullanılan tekniklerdir. Portföy analizleri yapılarak, organizasyonun pazarda kalma ya da pazardan çekilme, başka şirketlerle birleşme ve saire konularda daha rasyonel karar vermesi amaçlanır.
• Stratejik yönetim “stratejik düşünme”ye yardımcı olur. Bu çerçevede en doğru strateji ve taktikler belirlenemeye çalışılır ve bunlar uygulanır.
• Stratejik yönetim ekip çalışmasına dayalı olarak organizasyonun hedeflere ulaşabileceğinin önemi üzerinde durur. Stratejilerin tespiti üst yönetimde geniş bir katılım ile yürütülür ve karar verme tekniklerinden şirket için en optimal olanı seçilir.
• Stratejik yönetim , organizasyondaki problemlerin en etkin bir şekilde belirlenmesi ve çözümüne yardımcı olur. Bu çerçevede toplam kalite yönetimi tekniklerinden geniş ölçüde yararlanılır.
Strateji, işletmeye istikamet vermek ve rekabet sağlamak amacı ile işletme ve çevresini sürekli analiz ederek uyum sağlayacak amaçların belirlenmesi, faaliyetlerin planlanması ve gerekli araç ve kaynakların yeniden düzenlenmesi sürecidir.
“İşletme ile çevresi arasındaki ilişkileri analiz ederek işletmenin istikametinin ve amaçlarının belirlenmesi,
Bunları gerçekleştirecek faaliyetlerin tespiti ve örgütün yeniden düzenlenerek gerekli kaynakların tahsis edilmesi” olarak tanımlanan strateji kavramı göz önüne alındığında;
gerektiğini belirleyen hedefler planının işletme sahibinin düşünceleri istikametinde ve yönetici kadrolarının katkılarıyla hazırlanıp yayınlanması gerekmektedir.
Yayınlanacak hedefler planına göre firmanın genel anlamdaki yön ve istikameti ortaya çıkacaktır. Bu plana göre yıllık faaliyet planı hazırlanmalıdır. Böylece hedefler amaç haline dönecektir. İşletmenin istikrarını takip edebilmek için de bu amaçların ölçülebileceği araç ve yöntemler belirlenecektir.
Hazırlanacak hedefler ve stratejiler planı firmaya
Bu çalışmalar mesaisinin büyük bir kısmını sistem oluşturmak olarak tanımlayacağımız yönetimin görev tanımı içindedir. Buna göre;
ilgili tüm faaliyetler işletme sahibi ve/veya yönetim kurulu üyelerinin görevleri arasındadır.
Yukarıda genel anlamıyla verilen faaliyetler özetle şu alanlarda yoğunlaşmaktadır.
STRATEJİK YÖNETİM SÜRECİ ve AŞAMALARI
Genelde işletmelerde yönetim kademesi sadece fonksiyonel yönetim tarzını belirlemiş ve günlük problemler içinde boğulup kalmıştır. İşletme yönetimleri fonksiyonel yönetimi aşıp stratejik yönetim tarzını uygular duruma gelmelidir. Bahsedilen stratejik yönetim tarzı;
Stratejinin Geliştirilmesi
Stratejik yönetim sürecinin ilk safhasında işletmenin mevcut şartları değerlendirilir. İç kaynak ve kabiliyetlerini analiz ederler ve planlar geliştirirler. Stratejik planların geliştirilebilmesi için çevredeki değişimlerin takip edilmesi, fırsat ve tehditlerin göz önüne alınarak gerçekleştirilmek istenen amaçların belirlenmesi gerekir.
Hedef ve strateji belirlemede üst yönetime verilen görev tanımlamasının içinde, işletmenin üstünlük ve zayıflık noktalarını belirlemeyi ihtiva eden analizin yanı sıra ağırlıklı olarak sanayi, pazar ve rekabet ortamını belirlemeyi ihtiva eden dış çevre analizi yer almaktadır. Bu da üst yöneticilerin işletmenin günlük problemlerin çözümünü aşmalarına bağlıdır. Çünkü üst yönetim hedef ve stratejilerin tasarlanmasını işletmenin herhangi bölüm veya birimine devredemez. Uzman veya danışmanlar kullanılabilirler. İşletme körlüğü olmayan bu kimseler (uzman ve danışmanlar); yöneticilerle birlikte (bazı işletmelerde sadece yöneticiler)
Vizyon gerçekleştirilmek istenen amaçlar için gerekli araç ve kaynakları belirtmeksizin işletmenin gelecekteki resmini belirler. Vizyon; değer, hedef ve amaç olmak üzere, üç önemli unsurdan oluşur. Tüm organizasyona rehberlik edecek bir yönetim felsefesi, gelecekte sahip olunacak hissedilebilir bir imaj ve geleceğin tahminini ihtiva eder. Misyon ise en belirgin ifadesi ile işletmenin var olma nedenidir. Amaç, strateji, değerler ve davranış standartları gibi önemli dört öğeyi ihtiva etmelidir.
İşletmenin organizasyon vizyon ve misyonunun belirlenmesi, hedef ve stratejilerin oluşturulmasında üst yönetime;
Hedef ve stratejiler, aşağıdaki unsurlar yapılandırılıp ve göz önüne alındıktan sonra belirlenmelidir.
Ayrıca hedeflerin;
Örnek bir hedefler ve stratejiler planı aşağıda verilmiştir.
Hedef ve stratejiler, şirket , işletme ve fonksiyonel seviyede incelenebilir. Şirket stratejisi, işletmelerin (üretim bölümlerinin) tümünü kapsadığından kaynak dağılımının yapılması ile de ilgilidir. İşletme stratejisi, belli bir sanayi kolunda faaliyet gösteren işletmenin nasıl rekabet edeceği ve tür faaliyet yapacağı ile ilgilidir. İşletme birimlerine ait politika ve kararlara rehberlik eder. Fonksiyonel strateji ise, işletme içindeki birimlere ait kararlardan meydana gelir ki bunlara bazen taktik de denir.
İşletmenin her türlü faaliyetinde, çalışanlarının davranışında işletmenin sahip olduğu vizyon ve misyonun etkisi vardır. Bunlarda işletmenin sahip ve yöneticilerinin inançları ve değerlerine göre oluşur. Vizyon işletmenin hedefleri ile ilgilidir. Misyon da stratejik amaçları ile ilgilidir. Bu, işletmenin varoluş sebebi olmalıdır. İşletmeniz ile aynı tip mamuller üreten aynı tip işler yapan rakiplerinizden ayırt etmeye yarayan temel özellik, misyon ile kazanılır. Bunun tanımlanması ve çalışanlarınızla paylaşılması gerekmektedir. İşletmenin amaçlarına hakim olan misyon,
sorularına verilecek cevaplarla tanımlanacaktır.
İşletme için oluşturulacak misyon
Vizyon ve stratejik amaçların ortaya konmuş olması, içinde bulunulan piyasa içinde ilişkilerin boyutunu ortaya koyar ve bulunulan piyasa içinde belirli bir konuma sahip bir işletme olunmasına yardım eder. Bununla beraber, hem misyonun hem de belirlenen stratejik amaçların işletmeye rehber olabilmesi bunların sadece basit birer tanımlama ile kalmamış olmasına da bağlıdır. Bunlar açıkça tanımlanmış olmalıdır. Dolayısıyla, işletmenin stratejik amaçlarının ne olduğu, işletmenin bulunduğu piyasa içinde farklı bir konumda olabilmek için ne gibi değişiklikler yapılması gerektiği ciddi ve belki de biraz uzun bir inceleme ile ortaya konmalıdır.
İşletme bölümlerinin stratejik amaçları, genel amaçlar ve misyonun, bölümlerin faaliyet alanlarına göre özelleştirilmiş ve tanımlanmış şeklidir. Bunların özellikleri kısaca şöyle olmalıdır.
STRATEJİLERİNİN UYGULANMASI
Stratejilerin uygulanması, orta kademe yönetimiyle paylaşılan ve alt kademelere kadar yığılan bir şekilde üst yönetimin sorumluluğunun bir parçasıdır. Strateji geliştirildikten ve ilgili planlar hazırlandıktan sonra yapılması gereken ilk faaliyet, stratejilerin başarı ile uygulanabilmesi için organize edilmesi gerekir. İşletmelerde yapı, stratejileri takip ettiği takdirde uygulamaya en iyi hizmeti sunar. Bunun için organizasyon yapısında yöneticilerin yetki ve sorumlulukları seçilen stratejiye göre düzenlenmelidir.
Alt bölümlerin strateji ve politikaları uygulamaya yönelik programlar ve bütçelerin bu aşamada yapılması gerekenler arasında sayılabilir. Tüm bu davranışların gerçekleşmesi, işletmenin kullanabileceği bilgi ve verilerin toplanması akıştaki düzenlilik ve devamlılığın sağlanmasına bağlıdır. Üzerinde durulması gereken önemli bir diğer hususta şirket kültürüdür. Geliştirilen stratejiler doğrultusunda bu kültürün gözden geçirilmesi, yeni istikametlere göre gerekirse yenilenerek ortak değerlerin oluşturulması gerekmektedir.
Stratejik Sonuçların Kontrol ve Değerlendirilmesi
Kontrol aşaması, yönetimin değerlendirme fonksiyonunun temel unsurlarından birisidir. Temel amaçların belirlenmesi, stratejilerin oluşturulması, planların hazırlanması ve uygulamayı müteakip değerlendirme aşamasına gelinir. Uygulanan stratejilerin sonuçları değişik boyutlarda gözden geçirilir ve bunların arka plandaki sebepleri incelenir.
Stratejilerin kontrolü;
Değerlendirme aşaması döngünün hem başı hem sonudur. Değerlendirme yapıldıktan sonra, elde edilen bilgiler yansıtılarak, strateji geliştirme aşaması yeniden başlatılır.
Stratejik amaçların üzerine oluştuğu faaliyet alanları, stratejik alanları oluşturur ve bu alanlar birden fazladır. Örneğin, sadece kalite veya karlılık üzerine stratejiler oluşturmak, işletmenin gerçek başarı veya başarısızlığını görmesine yardımcı olmaz. Genel olarak şu alanlar stratejik alanlar olarak tanımlanır ve stratejik amaçlar bu alanlar için oluşturulmalıdır.
Stratejik amaçların, herkes tarafından benimsenmesi ve tatbik edilebilmesi için şu özelliklere haiz olması gereklidir.
İşletmenizin stratejik amaçları;
olmak üzere iki ana grupta toplanabilir.
İşletmede, yöneticilerin ekonomik amaçlarını ne ölçüde yakaladığını takip etmesi ve çalışanlara hedef gösterebilmesi için bazı değerlerin periyodik takibi gerekir. Bunlardan bazıları şunlardır.
Bu oranların bazıları işletmelerin tüm bölümlerinde kullanılabilir. Bunların tüm bölümlerde uygulanması gerekmektedir. Üretim birimlerinde tatbikini haftalık imalat değerlendirme toplantılarında rapor olarak tüm yönetici ve sorumlulardan istenmesiyle zaman içinde gerçekleştirilmesi çalışma planına konulmalıdır.
İŞLETMEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER ve ANALİZLERİ
Bir XYZ İşletmesine ait hedef ve stratejileri belirlemeden önce mevcut durumunu tam olarak ortaya çıkarabilmek için bazı faktörleri göz önüne alarak, bunlardaki geçmiş başarıların, mevcut durumun ve geleceğin tahminlerinin karşılaştırılması gerekmektedir. Düzenli kayıt tutulan işletmelerinde, mevcut kayıtlardan gidilerek bunlar ortaya çıkartılabilir. Bu bahsi geçen faktörler şöyle özetlenebilir.
İşletme İçi Faktörler
Organizasyon Sistemine Yönelik Faktörler
Pazarlama Faktörleri
İmalat Faktörleri
Finansman ve Muhasebe Faktörleri
Araştırma ve Geliştirme Faktörleri
Beşeri Kaynak Faktörleri
İş Çevresi Faktörleri
Rakipler ve Rekabet Çevresi Faktörleri
Satıcılar ve Satıcılar Pazarı Faktörleri
Diğer İş Çevresi Faktörleri
Genel Çevre Faktörleri
SONUÇ
İşletmeleri tüm bu faktörler etkileyeceği için, bu faktörler karşısında, işletmelerin geçmişte nasıl davrandığını, şimdiki pozisyonun nasıl olduğunu ve gelecek hakkındaki tahminlerde bulunabilmek, işletmenin stratejik amaçlarını belirlemede iyi bir yön vericidir.
Bunun yanı sıra işletmenin Organizasyon geliştirme ve performans artırma planlanması, Verimlilik ölçme ve izleme sistemi, İş değerlendirme ve ücretlendirme, başarı değerlendirme, Özendirici Ücret sistemleri, Motivasyon Araştırması, İşyeri yerleşim planlanması, İş etüdü, İş analizi ve İş bölümü, Üretim planlama ve kontrolü, Stok yönetimi ve Malzeme ihtiyaç planlanması gibi konular üzerine çalışmaların yapılması gerekmektedir. Bu çalışmaların her biri bir projedir. Bunların bir kısmı işletme içi kaynaklardan faydalanarak , bazıları ise işletme dışı uzmanların yardımıyla mutlaka planlanacak bir zaman için gerçekleştirilmelidir.