بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
Dini ve İLmi ARAştırmalar Merkezi

HADİS FİHRİSTİ (27)

HADİS FİHRİSTİ (27)SAYFA
Müslim ve Buhârî'nin tahric ettikleri, Ebû Hureyre, Ubâde bin Sâmit ve daha birçok sa­habî radıyallahu anhum'un hadîsinde:
اَلرُّؤْيَا الصَّالِحَةُ جُزْءٌ مِنْ سِتَّةٍ وَاَرْبَعِينَ جُزْءًا مِنَ النُّبُوَّةِMü'minin yararlı salih rüyası, nübüvvetin kırk altı cüz'ünden bir cüzdür.”
16
Müslim ve Buhârî'nin tahric ettikleri, Âişe radıyallahu anhâ'dan nakledilen, sened ve tevatürle bize ulaşan
مَنْ اَحْدَثَ فِى اَمْرِنَا هٰذَا مَا لَيْسَ مِنْهُ فَهُوَ رَدٌّ “Kim şu bizim işimizde = dînimizden olmayan bir şey icad ederse, kendisi de, ihdas ettiği şey de reddedilmiştir.”
79
İbnu Mâce, Taberânî, Deylemî, Ebû Ya'lâ, Bey­hakî ve Bezzâr'ın tahric ettikleri, Enes radıyallahu anhu'dan nakledilen
طَلَبُ العِلْمِ فَرِيضَةٌ عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ “İl­min taleb edilmesi, her müslüman üzerine farzdır.” 
105
İmam Ahmed ve Beyhakî'nin tahric ettikleri, Câbir radıyallâhu anhu’dan gelen bir hadîs-i şerîfte Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem'in bu­yurduğu:
أمُتَهَوِّكُونَ اَنْتُمْ كَمَا تَهَوَّكَتِ اليَهُودُ وَالنَّصَاَرى لَقَدْ جِئْتُكُمْ بِهَا بَيْضَاءَ نَقِيَّةً وَلَوْ كَانَ مُوسَى حَيّاً مَا وَسِعَهُ اِلاَّ اتِّبَاعِى “Yahûdiler ve Nasrânîler kitablarını, nebîlerinin sünnetini arka plana almaktan şaşırdıkları gibi mi şaşırıyor­sunuz? Andolsun hakîkaten Ben, o apaçık ve tertemiz olan dinla size geldim. Eğer Mûsâ sağ olsaydı, Bana uymaktan başka çare bulamazdı.” 
112
İmam Ahmed'in tahric ettiği Ebû Hureyre'den gelen bir hadîs-i şerîfte de buyurduğu:
اَلاَنْبِيَاءُ اِخْوَةٌ مِنْ عَلاَةٍ وَاُمَّهَاتُهُمْ شَتَّى وَدِينُهُمْ وَاحِدٌ “...Bütün peygamberler baba bir kardeşlerdir; anneleri şeriatin füruattaki hükümleri muhteliftir; ve dinleri de birdir...” 
112
Hâkim'in tahric ettiği, Meyseret-ul-Fahr adlı sahabenin sahih hadî­sinde Meysere radıyallahu anhu diyor ki: Ben Rasû­lullah sallallâhu aleyhi ve sellem'den: “Ne zamandan beri Nebîsin?” diye sordum; bana:
كُنْتُ نَبِيّاً وَاٰدَمُ بَيْنَ المَاءِ وَالطِّينِ “Âdem henüz su ile toprak arasında iken Ben nebî idim.” buyurdu
119
Hâkim'in tahric ettiği, Ebû Hureyre'den gelen sahih hadîsinde: “Senin nü­büvvetin ne zaman gerçekleşti?” denildi; bunun üzerine: بَيْنَ خَلْقِ اٰدَمَ وَنَفْخِ الرُوحِ فِيهِ “Henüz Âdem yaratı­lışıyla kendisine ruhun üfürülmesi arasında iken.” bu­yurdu. 120
ibnu Hibban'ın ve daha birçok hadis imamlarının tahric ettikleri İrbad bin Sâriye'den gelen sahih hadîsinde Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur:اِنِّى عِنْدَ اللّٰهِ مَكْتُوبٌ بخَاتَمِ النَّبِيِّينَ وَاِنَّ اٰدَمَ لَمُنْجَدِلٌ فِى طِينَتِهِ “Ben Allah Azze ve Celle'nin nezdinde nebîlerin sonuncusu olarak yazılmakta iken henüz Âdem çamurunda dolaş­makta idi...” 120
İmam Mâlik, Müslim, Buhârî, Neseî, İmam Ah­med ve İbnu Hibban'ın tahric ettikleri bir hadîs-i şe­rîfte Ubâde bin es-Sâmit radıyallahu anhu şöyle anlatmaktadır:بَايَعْنَا رَسُولَ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَ عَلَى السَّمْعِ وَالطَّاعَةِ فِى الْعُسْرِ وَاليُسْرِ وَالمَنْشَطِ وَالمَكْرَهِ وَعَلَى اَثَرَةٍ عَلَيْنَا وَعَلَى اَنْ لاَ نُنَازِعَ الاَمْرَ اَهْلَهُ اِلاَّ اَنْ تَرَوْا كُفْرًا بَوَاحًا عِنْدَكُمْ مِنَ اللّٰهِ تَعَالَى فِيهِ بُرْهَانٌ وَعَلَى اَنْ نَقُولَ بِالْحَقِّ اَيْنَمَا كُنَّا لاَ نَخَافُ فِى اللّٰهِ لَوْمَةَ لاَئِمٍ “Zorluk ve kolaylık anlarında, neşeli ve neşesiz hallerde ehlinden söz dinlemeye, Allah'ın hükmüne aykırı olmadığı müddetçe âmirimize boyun eğmeye ve başkaları bize tercih edilip iş başı­na getirilse ve imtiyazlı bir hayat sürseler bile ses çıkarmaksızın itaat etmeye, –elimizde bulunan kesin delillere göre apaçık küfür sayılan bir hüccetli hüküm görmedikçe– iş başındakilerin işlerine karışmamaya, nerede olursak olalım, kimseden çekinmeksizin ve bir kınayıcının kınamasından korkmaksızın doğru söyle­meye Peygamber sallallâhu aleyhi ve sellem'e söz vererek bîat ettik.” 123
Buhârî, Müslim, Tirmizî, Ebû Davud, İbnu Mâce, İmam Ahmed ve Tahâvî'nin tahric ettikleri Ebû Zer radıyallâhu anhu'dan gelen hadîs-i şerîfte Rasûlul­lah sallallâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur: اِخْوَانُكُمْ خَوَلُكُمْ جَعَلَهُمُ اللّٰهُ قُنْيَةً تَحْتَ اَيْدِيكُمْ فَمَنْ كَانَ اَخُوهُ تَحْتَ يَدِهِ فَلْيُطْعِمْهُ مِنْ طَعَامِهِ وَلْيُلْبِسْهُ مِنْ لِبَاسِهِ وَلاَ يُكَلِّفْهُ مَا يَغْلِبُهُ فَاِنْ كَلَّفَهُ مَا يَغْلِبُهُ فَلْيُعِنْهُ “Sizin köleleriniz = hizmet­çileriniz, sizin kardeşlerinizdir. Allah Teâlâ onları idareniz altında köle ve işçi kılmıştır. Artık kimin kardeşi, idaresi altında olursa, yediğinden ona yedirsin, giydiğinden ona giydirsin. Güç yetirmeyeceği şeyleri kendisine yüklemesin. Gücünün nisbetini aşan bir şeyi teklif etmiş olursa bari ona yardım etsin.”125
Tirmizî, İbnu Mâce, Beyhakî ve Dârakutnî'nin tahric ettikleri Mikdam bin Ma'dîkerib radıyallahu an­hu'dan nakledilen şu hadîs-i şerîf hepsini reddetmektedir:يُوشِكُ الرَّجُلُ مُتَّكِئًا عَلَى اَرِيكَتِهِ يُحَدَّثُ بِحَدِيثٍ مِنْ حَدِيثِى فَيَقُولُ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ كِتَابُ اللّٰهِ عَزَّ وَجَلَّ فَمَا وَجَدْنَا فِيهِ مِنْ حَلاَلٍ اِسْتَحْلَلْنَاهُ وَمَا وَجَدْنَا فِيهِ مِنْ حَرَامٍ حَرَّمْنَاهُ اَلاَ وَ اِنَّ مَا حَرَّمَ رَسُولُ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مِثْلُ مَا حَرَّمَ اللّٰهُ “Umulur ki bir adam kendisine mahsus tahtına yaslanır da, hadislerimden bir hadis dile getirilirken: "Bizimle si­zin aranızda hakem olarak Allah Azze ve Celle'nin kitabı vardır. İçinde helal bulduğumuzu helal ederiz; haram bulduğumuzu haram kılarız." der. Dikkat edin! Gerçekte Rasûlullah'ın haram kıldığı şeyler de Allah Teâlâ'nın haram kıldığının misli kadardır.”128
Katâde, Enes ve birçok ashab radıyallahu Teâlâ anhum'un hadislerinden, Buhârî, Müslim, Neseî ve daha birçok hadis imamlarının ittifakla tahric ettikleri bir hadîs-i şerîfte Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem bizâtihi mi'râcını şöyle tarif etmektedir:132-139
بَيْنَمَا اَنَا فِى الحَطِيمِ - وَرُبَّمَا قَالَ: فِى الحِجْرِ- مُضْطَجِعًا اِذْ اَتَانِى اٰتٍ فَشَقَّ مَا بَيْنَ هٰذِهِ اِلَى هٰذِهِ - يَعْنِى: مِنْ ثُغْرَةِ نَحْرِهِ اِلَى شِعْرَتِهِ - فَاسْتَخْرَجَ قَلْبِى ثُمَّ اُتِيتُ بِطَسْتٍ مِنْ ذَهَبٍ مَمْلُوءٍ اِيمَانًا فَغُسِلَ قَلْبِى ثُمَّ حُشِىَ ثُمَّ اُعِيدَ - وَفِى رِوَايَةٍ ثُمَّ غُسِلَ البَطْنُ بِمَاءِ زَمْزَمَ ثُمَّ مُلِئَ اِيمَانًا وَحِكْمَةً - ثُمَّ اُتِيتُ بِدَاٰبَّةٍ دُونَ البَغَلِ وَفَوْقَ الحِمَارِ اَبْيَضَ يَضَعُ خَطْوَهُ عِنْدَ اَقْصَى طَرْفِهِ فَحُمِلْتُ عَلَيْهِ فَانْطَلَقَ بِى جِبْرِيلُ حَتَّى اَتَى السَّمَاءَ الدُّنْيَا فَاسْتَفْتَحَ قِيلَ مَنْ هٰذَا؟ قَالَ: جِبْرِيلُ قِيلَ: وَمَنْ مَعَكَ؟ قَالَ: مُحَمَّدٌ قِيلَ: وَقَدْ اُرْسِلَ اِلَيْهِ؟ قَالَ: نَعَمْ قِيلَ: مَرْحَبًا بِهِ فَنِعْمَ المَجِىءُ جَاءَ، فَفُتِحَ، فَلَمَّا خَلَصْتُ فَاِذًا فِيهَا اٰدَمُ، فَقَالَ: هٰذَا اَبُوكَ اٰدَمُ فَسَلِّمْ عَلَيْهِ، فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِ، فَرَدَّ السَّلاَمَ ثُمَّ قَالَ: مَرْحَبًا بِالاِبْنِ الصَّالِحِ وَالنَّبِىِّ الصَّالِحِ. ثُمَّ صَعِدَ بِى حَتَّى اَتَى السَّمَاءَ الثَّانِيَةَ، فَاسْتَفْتَحَ، قِيلَ: مَنْ هٰذَا؟ قَال: جِبْرِيلُ، قِيلَ: وَمَنْ مَعَكَ؟ قَالَ: مُحَمَّدٌ قِيلَ: وَقَدْ اُرْسِلَ اِلَيْهِ؟ قَالَ: نَعَمْ، قِيلَ: مَرْحَبًا بِهِ فَنِعْمَ المَجِىءُ جَاءَ، فَفُتِحَ، فَلَمَّا خَلَصْتُ اِذًا يَحْيَى وَعِيسَى، وَهُمَا ابْنَا خَالَةٍ، قَالَ: هٰذَا يَحْيَى وَعِيسَى فَسَلِّمْ عَلَيْهِمَا، فَسَلَّمْتُ، فَرَدَّا ثُمَّ قَالاَ: مَرْحَبًا بِالاَخِ الصَّالِحِ وَالنَّبِىِّ الصَّالِحِ. ثُمَّ صَعِدَ بِى اِلَى السَّمَاءِ الثَّالِثَةِ، فَاسْتَفْتَحَ، قِيلَ: مَنْ هٰذَا؟ قَالَ: جِبْرِيلُ، قِيلَ: وَمَنْ مَعَكَ؟ قَالَ: مُحَمَّدٌ، قِيلَ: وَقَدْ اُرْسِلَ اِلَيْهِ؟ قَالَ: نَعَمْ، قِيلَ: مَرْحَبًا بِهِ فَنِعْمَ المَجِىءُ جَاءَ، فَفُتِحَ، فَلَمَّا خَلَصْتُ اِذًا يُوسُفُ، قَالَ: هٰذَا يُوسُفُ فَسَلِّمْ عَلَيْهِ، فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِ، فَرَدَّ ثُمَّ قَالَ: مَرْحَبًا بِالاَخِ الصَّالِحِ وَالنَّبِىِّ الصَّالِحِ ثُمَّ صَعِدَ بِى حَتَّى اَتَى السَّمَاءَ الرَّابِعَةَ، فَاسْتَفْتَحَ، قِيلَ: مَنْ هٰذَا؟ قَالَ: جِبْرِيلُ، قِيلَ: وَمَنْ مَعَكَ؟ قَالَ: مُحَمَّدٌ، قِيلَ: وَقَدْ اُرْسِلَ اِلَيْهِ؟ قَالَ: نَعَمْ، قِيلَ: مَرْحَبًا بِهِ فِنِعْمَ المَجِىءُ جَاءَ، فَفُتِحَ، فَلَمَّا خَلَصْتُ فَاِذًا اِدْرِيسُ، قَالَ: هٰذَا اِدْرِيسُ فَسَلِّمْ عَلَيْهِ، فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِ، فَرَدَّ ثُمَّ قَالَ: مَرْحَبًا بِالاَخِ الصَّالِحِ وَالنَّبِىِّ الصَّالِحِ ثُمَّ صَعِدَ بِى حَتَّى اَتَى السَّمَاءَ الخَامِسَةَ فَاسْتَفْتَحَ، قِيلَ: مَنْ هٰذَا؟ قَالَ: جِبْرِيلُ، قِيلَ: وَمَنْ مَعَكَ؟ قَالَ: مُحَمَّدٌ، قِيلَ: وَقَدْ اُرْسِلَ اِلَيْهِ؟ قَالَ: نَعَمْ، قِيلَ: مَرْحَبًا بِهِ فِنِعْمَ المَجِىءُ جَاءَ، فَلَمَّا خَلَصْتُ فَاِذًا هَارُونُ، قَالَ: هٰذَا هَارُونُ فَسَلِّمْ عَلَيْهِ، فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِ، فَرَدَّ ثُمَّ قَالَ: مَرْحَبًا بِالاَخِ الصَّالِحِ وَالنَّبِىِّ الصَّالِحِ ثُمَّ صَعِدَ بِى حَتَّى اَتَى السَّمَاءَ السَّادِسَةَ، فَاسْتَفْتَحَ، قِيلَ: مَنْ هٰذَا؟ قَالَ: جِبْرِيلُ، قِيلَ: وَمَنْ مَعَكَ؟ قَالَ: مُحَمَّدٌ، قِيلَ: وَقَدْ اُرْسِلَ اِلَيْهِ؟ قَالَ: نَعَمْ، قِيلَ: مَرْحَبًا بِهِ فِنِعْمَ المَجِىءُ جَاءَ، فَلَمَّا خَلَصْتُ فَاِذًا مُوسَى، قَالَ: هٰذَا مُوسَى فَسَلِّمْ عَلَيْهِ، فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِ، فَرَدَّ ثُمَّ قَالَ: مَرْحَبًا بِالاَخِ الصَّالِحِ وَالنَّبِىِّ الصَّالِحِ، فَلَمَّا تَجَاوَزْتُ بَكَى، قَيلَ لَهُ مَا يُبْكِيكَ؟ قَالَ: اَبْكِى ِلاَنَّ غُلاَمًا بُعِثَ بَعْدِى يَدْخُلُ الجَنَّةَ مِنْ اُمَّتِهِ اَكْثَرُ مِمَّنْ يَدْخُلُهَا مِنْ اُمَّتِى. ثُمَّ صَعِدَ بِى اِلَى السَّمَاءِ السَّابِعَةِ، فَاسْتَفْتَحَ جِبْرِيلُ، قِيلَ: مَنْ هٰذَا؟ قَالَ: جِبْرِيلُ، قِيلَ: وَمَنْ مَعَكَ؟ قَالَ: مُحَمَّدٌ، قِيلَ: وَقَدْ بُعِثَ اِلَيْهِ؟ قَالَ: نَعَمْ، قِيلَ: مَرْحَبًا بِهِ فَنِعْمَ المَجِىءُ جَاءَ، فَلَمَّا خَلَصْتُ فَاِذًا اِبْرَاهِيمُ، قَالَ: هٰذَا اَبُوكَ اِبْرَاهِيمُ فَسَلِّمْ عَلَيْهِ، فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِ، فَرَدَّ السَّلاَمَ ثُمَّ قَالَ: مَرْحَبًا بِالاِبْنِ الصَّالِحِ وَالنَّبِىِّ الصَّالِحِ ثُمَّ رُفِعْتُ اِلَى سِدْرَةِ المُنْتَهَى فَاِذًا نَبِقُهَا مِثْلُ قِلاَلِ هَجَرَ، وَاِذًا وَرَقُهَا مِثْلُ اٰذَانِ الفِيَلَةِ، قَالَ: هٰذَا سِدْرَةُ المُنْتَهَى، فَاِذًا اَرْبَعَةُ اَنْهَارٍ: نَهْرَانِ بَاطِنَانِ، وَنَهْرَانِ ظَاهِرَانِ، قُلْتُ: مَا هٰذَانِ يَا جِبْرِيلُ؟ قَالَ: اَمَّا البَاطِنَانِ فَنَهْرَانِ فِى الجَنَّةِ، وَاَمَّا الظَّاهِرَانِ فَالنِّيلُ وَالفُرَاتُ ثُمَّ رُفِعَ لِىَ البَيْتُ المَعْمُورُ ثُمَّ اُتِيتُ بِاِنَاءٍ مِنْ خَمْرٍ وَاِنَاءٍ مِنْ لَبَنٍ وَاِنَاءٍ مِنْ عَسَلٍ، فَاَخَذْتُ اللَّبَنَ، فَقَالَ: هِىَ الفِطْرَةُ الَّتِى اَنْتَ عَلَيْهَا وَاُمَّتُكَ ثُمَّ فُرِضَتْ عَلَىَّ الصَّلاَةُ خَمْسِينَ صَلاَةً كُلَّ يَوْمٍ، فَرَجَعْتُ فَمَرَرْتُ عَلَى مُوسَى فَقَالَ: بِمَ اُمِرْتَ؟ قُلْتُ: اُمِرْتُ بِخَمْسِينَ صَلاَةً كُلَّ يَوْمٍ، قَالَ: اِنَّ اُمَّتَكَ لاَ تَسْتَطِيعُ خَمْسِينَ صَلاَةً كُلَّ يَوْمٍ، وَاِنِّى وَاللّٰهِ قَدْ جَرَّبْتُ النَّاسَ قَبْلَكَ وَعَالَجْتُ بَنِى اِسْرَائِيلَ اَشَدَّ المُعَالَجَةِ، فَارْجِعْ اِلَى رَبِّكَ فَسَلْهُ التَّخْفِيفَ لِاُمَّتِكَ، فَرَجَعْتُ، فَوَضَعَ عَنِّى عَشْرًا، فَرجَعْتُ اِلَى مُوسَى فَقَالَ مِثْلَهُ، فَرَجَعْتُ فَوَضَعَ عَنِّى عَشْرًا، فَرَجَعْتُ اِلَى مُوسَى فَقَالَ مِثْلَهُ، فَرَجَعْتُ فَوَضَعَ عَنِّى عَشْرًا، فَرَجَعْتُ اِلَى مُوسَى فَقَالَ مِثْلَهُ، فَرَجَعْتُ فَاُمِرْتُ بِعَشْرِ صَلَوَاتٍ كُلَّ يَوْمٍ وَلَيْلَةٍ، فَرَجَعْتُ اِلَى مُوسَى فَقَالَ مِثْلَهُ، فَرَجَعْتُ فَاُمِرْتُ بِخَمْسِ صَلَوَاتٍ كُلَّ يَوْمٍ، فَرَجَعْتُ اِلَى مُوسَى فَقَال: بِمَ اُمِرْتَ؟ قَلْتُ: اُمِرْتُ بِخَمْسِ صَلَوَاتٍ كُلَّ يَوْمٍ، قَالَ اِنَّ اُمَّتَكَ لاَ تَسْتَطِيعُ خَمْسَ صَلَوَاتٍ كُلَّ يَوْمٍ واِنِّى قَدْ جَرَّبْتُ النَّاسَ قَبْلَكَ وَعَالَجْتُ بَنِى اِسْرَائِيلَ اَشَدَّ المُعَالَجَةَ، فَارْجِعْ اِلَى رَبِّكَ فَسَلْهُ التَّخْفِيفَ لِاُمَّتِكَ، قَالَ: قُلْتُ سَئَلْتُ رَبِّى حَتَّى اسْتَحْيَيْتُ وَلٰكِنِّى اَرْضَى وَاُسَلِّمُ. قَالَ: فَلَمَّا جَاوَزْتُ نَادَى مُنَادٍ: اَمْضَيْتُ فَرِيضَتِى وَخَفَّفْتُ عَنْ عِبَادِى132-139
Ben hatimde (yahud: hicrde dedi.) yatıyordum. Ansız bir gelen Bana geldi. Şuradan şuraya kadar yardı. –Yani gırtlağın altındaki çukurdan göbek altına kadar.– Kalbim çıkartıldı. Sonra altından bir leğen getirildi. İmanla doluydu. Kalbim yıkandı; ilim ve hikmetle dolduruldu; sonra yerine iade edildi.”[[1]] Ha­dîsin başka bir gelişinde: “Sonra karnım zemzem su­yuyla yıkandı; sonra iman ve hikmetle dolduruldu.– Sonra bir hayvan getirildi; katırdan ufak, merkebden büyüktü; beyaz idi; gözünün gördüğü son noktayı bir adımla adımlardı. Üzerine taşındım. Cibrîl de Benimle beraber geldi. Birinci semâya kadar geldi; semânın kapısının açılması için me'mûrundan açılmasını taleb etti. “Kimdir bu?” denildi. Cibrîl: Cibrîl, dedi. “Seninle beraber kimdir?” denildi. Cibrîl: Muhammed'dir, dedi. “Gerçekte Ona risâlet gönderildi mi?” denildi. Cibrîl: Evet, dedi. Ona merhaba. Geldi. Ne güzeldir gelen, denildi. Bunun üzerine açıldı. Açılan yerden geçince, ne bakayım orada Âdem. Cibrîl: Bu Senin baban Âdem'dir; kendisine selam ver, dedi. Selam verdim; selamımı aldıktan sonra: Merhaba salih oğluma ve salih nebîye, dedi. Sonra Benimle ikinci semâya yük­seldi; açılmasını taleb etti. “Kimdir bu?” denildi. Cib­rîl: Cibrîl, dedi. “Seninle beraber kimdir?” denildi. Cibrîl: Muhammed'dir, dedi. Gerçekte Ona risâlet gönderildi mi? denildi. Cibrîl: Evet, dedi. Ona merhaba. Geldi. Ne güzeldir gelen, denildi. Bunun üzerine açıldı. Ben oradan geçince, ne bakayım Yahyâ ve Îsâ. –Onlar teyze oğullarıdırlar.– Cibrîl: Bu Yahyâ ve Îsâ'dır; kendilerine selam ver, dedi. Selam verdim; sela­mımı aldıktan sonra: Merhaba salih kardeşe ve salih nebîye, dediler. Sonra Benimle üçüncü semâya yük­seldi; açılmasını taleb etti. “Kimdir bu?” denildi. Cib­rîl: Cibrîl, dedi. “Seninle beraber kimdir?” denildi. Cibrîl: Muhammed'dir, dedi. “Gerçekte Ona risâlet gönderildi mi?” denildi. Cibrîl: Evet, dedi. Ona merhaba. Geldi. Ne güzeldir gelen, denildi. Bunun üzerine açıldı. Ben oradan geçince, ne bakayım Yûsuf. Cibrîl: Bu Yûsuf'tur; kendisine selam ver, dedi. Selam verdim; selamımı aldıktan sonra: Merhaba salih kardeşe ve salih nebîye, dedi. Sonra Cibrîl Benimle yükseldi. Tâ dördüncü semâya geldi; açılmasını taleb etti. “Kimdir bu?” denildi. Cibrîl: Cibrîl, dedi. “Seninle be­raber kimdir?” denildi. Cibrîl: Muhammed'dir, dedi. “Gerçekte Ona risâlet gönderildi mi?” denildi. Cibrîl: Evet, dedi. Ona merhaba. Geldi. Ne güzeldir gelen, denildi. Bunun üzerine açıldı. Ondan geçince, ne ba­kayım İdris. Cibrîl: Bu İdris'tir; kendisine selam ver, dedi. Selam verdim; selamımı aldıktan sonra: Merhaba salih kardeşe ve salih nebîye, dedi. Sonra Cibrîl Benimle beşinci semâya kadar yükseldi. Açılmasını taleb etti. “Kimdir bu?” denildi. Cibrîl: Cibrîl, dedi. “Seninle beraber kimdir?” denildi. Cibrîl: Muhammed'dir, dedi. “Gerçekte Ona risâlet gönderildi mi?” denildi. Cibrîl: Evet, dedi. Ona merhaba. Geldi. Ne gü­zeldir gelen, denildi. Ondan geçince ne bakayım Hâ­run. Cibrîl: Bu Hârun'dur; kendisine selam ver, dedi. Selam verdim; selamımı aldıktan sonra: Merhaba sa­lih kardeşe ve salih nebîye, dedi. Sonra Cibrîl Benimle altıncı semâya kadar yükseldi; açılmasını taleb etti. “Kimdir bu?” denildi. Cibrîl: Cibrîl, dedi. “Seninle beraber kimdir?” denildi. Cibrîl: Muhammed'dir, dedi. “Gerçekte Ona risâlet gönderildi mi?” denildi. Cibrîl: Evet, dedi. Ona merhaba. Geldi. Ne güzeldir gelen, denildi. Ondan geçince, ne bakayım Mûsâ. Cibrîl: Bu Mûsâ'dır; kendisine selam ver, dedi. Selam verdim; selamımı aldıktan sonra: Merhaba salih kardeşe ve salih nebîye, dedi. Ben ondan geçince ağladı. Kendisine: “Seni ağlatan nedir ki?” denildi. Mûsâ: Beni ağ­latan şu: Bir oğlan benden sonra gönderildi. Onun ümmetinden cennete girenler, ümmetimden cennete girenlerden fazladırlar, dedi. Sonra Benimle Cibrîl, yedinci semâya yükseldi; açılmasını taleb etti. “Kimdir bu?” denildi. Cibrîl: Cibrîl, dedi. “Seninle beraber kimdir?” denildi. Cibrîl: Muhammed'dir, dedi. “Ger­çekte Ona risâlet gönderildi mi?” denildi. Cibrîl: Evet, dedi. Ona merhaba. Geldi. Ne güzeldir gelen, denildi. Ondan geçince ne bakayım İbrahim. Cibrîl: Bu baban İbrahim'dir; kendisine selam ver, dedi. Selam verdim; selamımı aldıktan sonra: Merhaba salih oğluma, salih nebîye, dedi. Sonra Sidret-ul-Müntehâ denilen yere kaldırıldım. Ne bakayım, salkımları, büyüklüğünde he­cer testileri gibidir. Yaprakları fil kulakları gibiydi. Cibrîl: Bu Sidret-ul-Müntehâ'dır, dedi. Ne bakayım dört nehir. İki tanesi bâtın; iki tanesi zâhirdir. “Şu ikisi nedir ey Cibrîl?” dedim. Amma o iki gizli nehir; cennetteki nehirlerdir. Amma zâhir olan nehirler, Nil ve Fırat nehirleridir, dedi.[[2]] Sonra Beyt-ul-ma'mûr Bana yükseltildi. Sonra şaraptan bir kap, sütten bir kap, baldan bir kap Bana getirildi. Ben sütü aldım. Cibrîl: Bu Senin ve ümmetinin üzerinde yaratılmış olduğu fıtrattır, dedi. Sonra üzerime her günde elli vakit namaz farz oldu. Döndüm, Mûsâ'ya uğradım. Mûsâ: “Ne ile emrolundun?” dedi. Dedim: Her bir günde elli vakit namazla. Mûsâ: Ümmetin her günde elli vakit namaza güç yetiremez. Vallâhi gerçekte ben Senden önce insanları çok tecrübe ettim; en şiddetli zorluğa katlanarak İsrâil oğullarıyla belaya tutuldum. Rabb'i­ne dön; ümmetin için hafifletmesini taleb et, dedi. Bunun üzerine Ben de döndüm; on vakit Benden kaldırıldı. Mûsâ'ya döndüm. Mûsâ, önceki gibi dedi. Tekrar döndüm; yine on vakit kaldırıldı. Mûsâ'ya dön­düm; Mûsâ yine öyle dedi. Yine döndüm; on vakit daha kaldırıldı. Ve Mûsâ'ya döndüm; yine öyle dedi. Tekrar döndüm; her bir gece ve gündüzde on vakitle emrolundum. Mûsâ'ya dönünce, yine öyle söyledi. Tekrar döndüm; her bir günde beş vakitle emrolundum. Yine Mûsâ'ya döndüm: “Neyle emrolundun?” dedi. Kendisine: Her günde beş vakit namazla emrolundum, deyince: Senin ümmetin her günde beş vakit namaza güç yetiremez. Gerçekte ben Senden önce İsrâil oğullarını tecrübe ettim; en şiddetli zorluğa katlanarak İsrâil oğullarıyla belaya tutuldum. Uzun süre İsrâil oğullarıyla düşüp kalktım, kendilerine öğüt ve nasihatlerde bulundum; dinlemediler. Rabb'ine dön, ümmetin için tahfîfi dile, dedi. Ben Rabb'imden dileye dileye artık utandım. Lâkin Ben buna rıza gösterdim; ve teslim ederim, dedim. Mûsâ'dan geçince, bir münâdî nidâ etti: Farzlarımı hüküm ettim. Kullarımdan tahfif ettim.”132-139
[[1]]Peygamber sallallâhu aleyhi ve sellem'in ruhu, son derece ekmel olarak yaratılmasıyla beraber, mucize olarak kalb ame­liyatını geçirmiş. Tûrebeştî diyor ki: “Peygamber sallallâhu aleyhi ve sellem'in göğsünün yarılması ve kalbinin çıkarılması ve sûrette akla muhalif gelen şeylerde teslim gerekir, tevile lüzum yoktur. Akıl ile naklin birbirine muvafık olması için de, "böyle iş­ler muhaldir" demek bahanesiyle zorluğa katlanmak lüzumsuzdur. Allah Azze ve Celle'ye hamd-u senâlar olsun ki, bu hadîs-i şerîfte vârid olan hakîkatten, mecâzî manaya sapmıyoruz. Çünkü bunu söyleyen, en doğru söyleyen Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem'dir.” Tûrebeştî'den naklen Mirkât-ul-Mefâtîh c.10 s.154132-139
[[2]]Aliyy-ul-Kârî diyor ki: «Kâdî İyaz'ın da dediğine göre, bu ha­dis, Nil ve Fırat nehirleri ondan çıktığı aktığı için, Sidret-ul-Mün­tehâ'nın aslının yerde olmasına delâlet etmektedir. İbnu Melek dedi ki: “İnsanlar arasında tanınan Nil ve Fırat nehirleri olması ve bu iki nehrin Sidret-ul-Müntehâ'dan akmaları, keyfiyetini bil­mesek dahi muhtemel olduğu gibi, istiâre babından olması da muhtemeldir. Bu takdirde saf ve berraklıkta Nil ve Fırat nehirleri, cennetteki Nil ve Fırat nehirlerine benzetilmiştir. Yahud burada isimlerinin muvafakati vardır. Yani cennette açıkta bulunan Nil ve Fırat nehirleri vardır, isimleri yerdeki Nil ve Fırat'a takılmıştır.” Ve nitekim Müslim'in şerhinde Mukâtil'den naklen şöyle denilmektedir: “Bâtınî nehirler, Selsebil ve Kevser'dir. Yine cennetteki zâhirî nehirlerin adı da Nil ve Fırat'tır. Bunlar da Sidret--Müntehâ'nın kökünden fışkırır, Allah Teâlâ'nın dilediği yere ka­dar akarlar. Sonra yer küresinden çıkıp akmaktadırlar. Bu iş, akla da şer'a da muhalif değildir. Hadîsin zâhiri de budur. Buna inanmak farzdır.” Mirkât-ul-Mefâtîh c.10 s.163132-139
Deylemî, İmam Ahmed ve Beyhakî'nin tahric ettikleri, Enes bin Mâlik radıyallahu anhu'dan gelen bir hadîs-i şerîfte şöyle buyrulmaktadır:بَيْنَا اَنَا جَالِسٌ اِذْ جَاءَ جِبْرِيلُ عَلَيْهِ السَّلاَمُ فَوَكَزَ بَيْنَ كَتْفَىَّ فَقُمْتُ اِلَى شَجَرَةٍ فِيهَا مِثْلُ وَكْرَىِ الطَّيْرِ فَقَعَدَ جِبْرِيلُ فِى اَحَدِهِمَا وَقَعَدْتُ فِى الاٰخَرِ فَسَمَتْ وَارْتَفَعَتْ حَتَّى سَدَّتِ الخَافَقَيْنِ وَاَنَا اُقَلِّبُ طَرْفِى فَلَوْ شِئْتُ اَنْ اَمَسَّ السَّمَاءَ لَمَسَسْتُ فَالْتَفَتَ اِلَىَّ جِبْرِيلُ فَاِذًا هُوَ كَاَنَّهُ حِلْسٌ فَعَرَفْتُ فَضْلَ عِلْمِهِ بِاللّٰهِ عَلَىَّ فَفُتِحَ لِى بَابٌ مِنْ اَبْوَابِ السَّمَاءِ وَرَاَيْتُ النُّورَ الاَعْظَمَ وَاِذًا دُونِى حِجَابُ رَفْرَفِ الدُّرِّ وَالْيَاقُوتِ فَاُوحِىَ اِلَىَّ مَا شَاءَ اَنْ يُوحَى “Bir vakit oturmuş­tum; ne bakayım Cibrîl gelerek iki omzumun arasına dokundu. Bir ağaca doğru kalktım. Orada kuşun iki yuvasının benzeri vardı. Cibril birisinde oturdu, Ben de diğerinde oturdum. Ve hemen iki ufuğa doğruldu = gitti. Ben de gözlerimi sağa sola çevirirdim. Göğe el­lemek isteseydim, ellerdim. Cibrîl Bana baktı. Ne ba­kayım ki o, o şeye sığınmıştır. Bundan dolayı Cibrîl'in Allah'a ilmiyetinin Benden üstünlüğünü bildim. Derken göğün kapılarından bir kapı bana açıldı; Azim Nûru gördüm. Ve ne bakayım, dürr ve yakutun refrefinin hi­cabı karşımda. Allah'ın dilediği vahiy bana vahyedildi.” 141
Kütüb-ü Sitte'den Buhârî, Müs­lim, Ebû Davud ve Neseî'nin, bir de İmam Ahmed ve İbnu Hibbân'ın ittifakla tahric ettikleri Enes radıyal­lahu anhu'dan gelen hadîs-i şerîfte Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur:اِنَّ العَبْدَ اِذَا وُضِعَ فِى قَبْرِهِ وَ تَوَلَّى عَنْهُ اَصْحَابُهُ وَاِنَّهُ لَيَسْمَعُ قَرْعَ نِعَالِهِمْ اَتَاهُ مَلَكَانِ فَيُقْعِدَانِهِ فَيَقُولاَنِ مَا كُنْتَ تَقُولُ فِى هٰذَا الرَّجُلِ لِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَاَمَّا المُؤْمِنُ فَيَقُولُ اَشْهَدُ اَنَّهُ عَبْدُ اللّٰهِ وَرَسُولُهُ فَيُقَالُ لَهُ اُنْظُرْ اِلَى مَقْعَدِكَ مِنَ النَّارِ قَدْ اَبْدَلَكَ اللّٰهُ بِهِ مَقْعَدًا مِنَ الجَنَّةِ فَيَرَاهُمَا جَمِيعًا وَاَمَّا المُنَافِقُ وَالكَافِرُ فَيُقَالُ لَهُ مَا كُنْتَ تَقُولُ فِى هٰذَا الرَّجُلِ فَيَقُولُ لاَ اَدْرِى كُنْتُ أقُولُ مَا يَقُولُ النَّاسُ فَيُقَالُ لاَ دَرَيْتَ وَلاَ تَلَيْتَ وَيُضْرَبُ بِمَطَارِقَ مِنْ حَدِيدٍ ضَرْبَةً فَيَصِيحُ صَيْحَةً يَسْمَعُهَا مَنْ يَلِيهِ غَيْرَ الثَّقَلَيْنِ “Muhakkak kul kabrine konulup defnedici olan arkadaşları dön­dükleri zaman –gerçekte o, ayakkabılarının takırtıla­rını işittiği haldedir– iki melek ona gelir; onu oturturlar. Ona: “Bu adamın hakkında yani Muhammed sallallâhu aleyhi ve sellem için ne diyordun?” derler. Mü'mine gelince: “Ben, Onun Allah'ın kulu ve ra­sûlü olduğuna şahadet ediyordum.” der. Bunun üzerine kendisine: “Ateşteki yerine bak. Allah onu cennetteki yerinle değiştirdi.” denilir. Bunun üzerine ölü, her iki yeri de görür. Münafık ve kafire gelince, ona da: “Bu adam hak­kında ne diyor idin sen?” denilir. Ölü: “Bilmiyorum. İnsanların dedikleri şeyi diyor idim ben.” der. Ona: “Bilmemişsin, uymamışsın.” denilir. Ve ona ateşten topuzlarla bir vuruşla vurulur. Bu sebeble korkunç bir sûrette bağırır. Şöyleki, insan ve cinden başka arkasından gelen herkes işitir.” 161
İmam Mâlik ve Abdurrezzak olmak üzere Kütüb-ü Sitte'den Buhârî, Müslim, Tirmizî, Neseî ve İbnu Mâce'nin, bir de İmam Ahmed ve İbnu Hib­ban'ın senedleriyle ittifakla tahric ettikleri İbnu Ömer radıyallahu anhumâ'dan gelen hadîs-i şerîfte Rasû­lullah sallallâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuş­tur:اِنَّ اَحَدَكُمْ اِذَا مَاتَ عُرِضَ عَلَيْهِ مَقْعَدُهُ بِالغَدَاةِ وَالعَشِىِّ اِنْ كَانَ مِنْ اَهْلِ الجَنَّةِ فَمِنْ اَهْلِ الجَنَّةِ وَاِنْ كَانَ مِنْ اَهْلِ النَّارِ فَمِنْ اَهْلِ النَّارِ فَيُقَالُ هٰذَا مَقْعَدُكَ حَتَّى يَبْعَثَكَ اللّٰهُ اِلَيْهِ يَوْمَ القِيَامَةِ “Gerçekte sizden biriniz öldüğü zaman, gündüzün evvelinde ve gecenin evvelinde kendisine yeri gösterilir. Eğer ölü cennetlilerden ise, cennetlilerin yeri; eğer ateşlilerden ise, ateşlilerin yeri. Ve: “İşte bu gös­terilen yer, senin yerindir; nihayet Allah seni kıyamet gününde o yere gönderecektir.” denilir.” 161
Müslim ve Buhârî'nin de tahric ettikleri Ebû Hureyre'den gelen hadîs-i şerîfte Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:يَعْرَقُ النَّاسُ يَوْمَ القِيَامَةِ حَتَّى يَذْهَبَ عَرَقُهُمْ فِى الاَرْضِ سَبْعِينَ ذِرَاعًا وَ يُلْجِمُهُمْ حَتَّى يَبْلُغَ اٰذَانَهُمْ “İnsanlar kıyamet gününde terlerler. Hatta terleri yetmiş arşın yere batar; onları gemler; hatta içine alır. O kadar batarlar ki batak kulaklarına ulaşır.”164
Müslim, Tirmizî, İbni Hibban ve İmam Ahmed ve Taberânî'nin, senedleriyle tahric ettikleri, Mikdâd bin Esved radıyallâhu anhu’dan gelen hadîs-i şerîfte de Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:تُدْنَى الشَّمْسُ يَوْمَ القِيَامَةِ مِنَ الخَلْقِ حَتَّى تَكُونَ مِنْهُمْ كَمِقْدَارِ مِيلٍ فَيَكُونُ النَّاسُ عَلَى قَدْرِ اَعْمَالِهمْ فِى العَرَقِ فَمِنْهُمْ مَنْ يَكُونُ اِلَى كَعْبَيْهِ وَمِنْهُمْ مَنْ يَكُونُ اِلَى رُكْبَتَيْهِ وَمِنْهُمْ مَنْ يَكُونُ اِلَى حَقْوَيْهِ وَمِنْهُمْ مَنْ يُلْجِمُهُ العَرَقُ اِلْجَامًا وَأَشَارَ رَسُولُ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِيَدِهِ اِلَى فِيهِ “Kıyamet gününde güneş mahluka çok yakın olacaktır. Hatta bir mil mikdarında olacaktır. İnsanlar amelleri nisbetinde terlerinde ola­caktır. Bazıları topuklarına, bazıları dizlerine, bazıları göbeklerine kadar batacaklar.” 164
Müslim'in de tahric ettiği, Câbir radıyallâhu anhu’nun naklettiği: يُبْعَثُ كُلُّ عَبْدٍ عَلَى مَا مَاتَ عَلَيْهِ “Her bir kul, üzerinde ölmüş olduğu hal üzere kabirden kalkıp haşre gönderilecektir.” mealindeki hadis165
Deylemî ve İbnu Mâ­ce'nin tahric ettikleri Osman bin Affân radıyallahu Teâlâ anhu'nun hadîsinde:يَشْفَعُ يَوْمَ القِيَامَةِ ثَلاَثَةٌ اَلاَنْبِيَاءُ ثُمَّ العُلَمَاءُ ثُمَّ الشُّهَدَاءُ “Kıyamet gününde şefaat edenler de üçtür: (1)Peygamberler,  (2)Âlimler, (3)Şehidlerdir.”  167
Deylemî'nin tahric ettiği Ebû Hureyre radıyallahu Teâlâ anhu'nun hadîsinde: اَلشُّفَعَاءُ خَمْسَةٌ اَلقُرْاٰنُ وَالرَّحِمُ وَالاَمَانَةُ وَنَبِيُّكُمْ وَاَهْلُ بَيْتِهِ “Şefaat ediciler beştir: Kur'ân-ı Kerim, sıla-i rahim, eminlik, sizin Peygamberiniz ve ehli beyti.”167
Buhârî ve Müslim'in de tahric ettikleri Enes ra­dıyallâhu Teâlâ anhu’dan gelen bir hadîs-i şerîfte Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:لِكُلِّ نَبِىٍّ دَعْوَةٌ قَدْ دَعَاهَا لِاُمَّتِهِ وَاِنِّى اخْتَبَاْتُ دَعْوَتِى شَفَاعَةً لِاُمَّتِى يَوْمَ القِيَامَةِ فَهِىَ نَائِلَةٌ اِنْ شَاءَ اللّٰهُ مَنْ مَاتَ مِنْ اُمَّتِى لاَ يُشْرِكُ بِاللّٰهِ شَيْئًا “Her bir nebînin müstecab duası var­dır. Her bir nebî duasında acele etti. Gerçekte Ben duamı ümmetime şefaat etmek için kıyamet gününe azık ettim. Gerçekte o Allah Teâlâ'nın izni keremiyle ümmetimden Allah'a bir şey eş koşmayarak ölen kimseye ulaşacaktır.”168
Ebû Dâvûd, Tirmizî ve baş­kalarının da tahric ettikleri Ebû Derdâ radıyallahu Teâlâ anhu'dan gelen bir hadîs-i şerîfte Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:يَشْفَعُ الشَّهِيدُ فِى سَبْعِينَ مِنْ اَهْلِ بَيْتِهِ “Bir şehid, ailesinden yetmiş ki­şiye şefaat edecektir.”168
İmam Ahmed ve Tirmizî'nin tahric ettikleri, Ebû Saîd-il-Hudrî'den gelen hadîs-i şerîfte de şöyle bu­yurmuştur:اِنَّ مِنْ اُمَّتِى مَنْ يَشْفَعُ لِلفِئَامِ وَمِنْهُمْ مَنْ يَشْفَعُ لِلقَبِيلَةِ وَمِنْهُمْ مَنْ يَشْفَعُ لِلعُصْبَةِ وَمِنْهُمْ مَنْ يَشْفَعُ لِلرَّجُلِ حَتَّى يَدْخُلُوا الجَنَّةَ “Ümmetimden bir aşirete şefaat edecek kimse; ümmetimden bir kabileye şefaat edecek kim­se; ümmetimden bir göbekte toplanan yakın akraba­sına şefaat edecek kimse vardır. Onlardan, bir adam için şefaat edecek kimse vardır. Nihayet kendilerine şefaat edilen kimseler bu sayede cennete girerler.”168
Bezzâr ve Beyhakî'nin tahric ettikleri Enes ra­dıyallâhu anhu’dan gelen bir hadîs-i şerîfte Rasû­lullah sallallâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur: مَلَكٌ مُوَكَّلٌ بِالمِيزَانِ فيُؤْتَى بِابْنِ اٰدَمَ فَيُوقَفُ بَيْنَ كِفَّتَىِ المِيزَانِ فَاِنْ ثَقُلَ مِيزَانُهُ نَادَى مَلَكٌ بِصَوْتٍ يُسْمِعُ الخَلاَئِقَ سَعِدَ فُلاَنٌ سَعَادَةً لاَ يَشْقَى بَعْدَهَا اَبَدًا وَاِنْ خَفَّ مِيزَانُهُ نَادَى مَلَكٌ بِصَوْتٍ يُسْمِعُ الخَلاَئِقَ شَقِىَ فُلاَنٌ شَقَاوَةً لاَ يَسْعَدُ بَعْدَهَا اَبَدًا “Mîzana tayin edilmiş bir melek var. Âdem oğlu getirilir. Mî­zanın iki kefesi arasında durdurulur. Ameli tartılır. Eğer mîzanın içindeki hasenesi ağır gelirse, melek bütün mahluka işittirecek bir sesle çağırır: Filan mutlu oldu. Öyle bir saadete kavuştu ki, ondan sonra ebediyen şakî olmaz. Eğer mîzanı hasenesi hafif gelirse, yine melek bütün mahluka işittirecek sesle çağırır: Filan şakî oldu. Öyle bir şekâvete ulaştı ki, ondan sonra ebediyen mutlu olmaz.”170
Müslim ve Buhârî'nin de tahric ettikleri Ebû Hu­reyre radıyallahu anhu'dan gelen hadîs-i şerîfte Ra­sûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem:يُضْرَبُ الصِّرَاطُ بَيْنَ ظَهْرَانَىْ جَهَنَّمَ فَاَكُونُ اَوَّلَ مَنْ يَجُوزُ مِنَ الرُّسُلِ بِاُمَّتِهِ وَ لاَ يَتَكَلَّمُ اَحَدٌ يَوْمَئِذٍ اِلاَّ الرُّسُلُ وَكَلاَمُ الرُّسُلِ يَوْمَئِذٍ اَللّٰهُمَّ سَلِّمْ سَلِّمْ    “Cehennemin yan tarafları üzerine sırat köprüsü kurulacak; Rasullerden Ben, ümmetimle ilk geçenlerden olurum. O gün peygamberlerden başka konu­şan bulunmayacak. O gün peygamberlerin duası da: “Allâhumme! Selamet ver, selamet!”tir.” 171
EbûYa'lâ'nın,Neseî'nin, İmam Ahmed'in, imam Beğavî'nin tahric ettikleri, Enes bin Mâlik radıyallahu anhu'dan gelen bir hadîs-i şerîfte Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem de: اِسْتَوُوا اِسْتَوُوا اِسْتَوُوا وَاسْتَقِيمُوا فَوَالَّذِى نَفْسِى بِيَدِهِ اِنِّى لَاَرَاكُمْ مِنْ خَلْفِى كَمَا اَرَاكُمْ مِنْ بَيْنِ يَدَى “Saflarda müsâvî olun. Müsâvî olun. Müsâvî olun. Ve dosdoğru olun. Nefsim kudretiyle yaşayana andolsun, sizi önümde beşerî âlî cihetimle gördüğüm gibi, en âlî ruh cihetimle de arkamda da sizi görmekteyim.” buyurmasıyla kendini bildirdi. 189
Müslim, Ebû Dâvûd, Tirmizî ve Neseî'nin tahric ettikleri Huzeyfe radıyallâhu anhu’dan gelen bir ha­dîs-i şerîfte Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:اِنَّهَا لَنْ تَقُومَ السَّاعَةُ حَتَّى تَرَوْا عَشْرَ اٰيَاتٍ فَذَكَرَ الدُّخَانَ وَالدَّجَّالَ وَالدَّابَّةَ وَطُلُوعَ الشَّمْسِ مِنْ مَغْرِبِهَا وَنُزُولَ عِيسَى بْنِ مَرْيَمَ وَيَاْجُوجَ وَمَاْجُوجَ وَثَلاَثَةَ خُسُوفٍ خَسْفٌ بِالمَشْرِقِ وَخَسْفٌ بِالمَغْرِبِ وَخَسْفٌ بِجَزِيرَةِ العَرَبِ وَاٰخِرُ ذَالِكَ نَارٌ تَخْرُجُ مِنَ الْيَمَنِ تَطْرَدُ النَّاسَ اِلَى مَحْشَرِهِمْ “Gerçek şu ki, elbette kıyamet siz on alâmeti görünceye kadar kopmaz Şunlarızikretti:Dumandır;Deccal'dir;Dâbbet-ul-arz'dır; güneşin mağribden doğmasıdır; Meryem oğ­lu Îsâ aleyhisselâm'ın inişidir; Ye'cûc ve Me'cûc'dur; üç batıştır: Biri meşrıkta, bir mağribde, biri Arab ada­sında. Bunların sonrasında Yemen'den bir ateş çıkar; insanları dünyadaki mahşerlerine sevkedecektir.”190
Ebû Dâvûd'un tahric ettiği Ebû Hureyre radıyallâhu anhu’dan gelen bir hadîs-i şerîfte Rasû­lullah sallallâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: :
لاَ تَقُومُ السَّاعَةُ حَتَّى يَخْرُجَ ثَلاَثُونَ دَجَّالاً كَذَّابًا كُلُّهُمْ يُكَذِّبُ
عَلَى اللّٰهِ وَرَسُولِهِ  Otuz yalancı ve hilebaz deccal çık­madıkça kıyamet kopmaz. Hepsi, Allah'a ve O'nun Rasûlü üzerine yalan uydururlar.”
191
Müslim ve Buhârî'nın de tahric ettikleri Huzeyfe radıyallâhu anhu’dan gelen bir hadîs-i şerîfte Rasû-lullah sallallâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
اِنَّ الدَّجَّالَ يَخْرُجُ وَاِنَّ مَعَهُ مَاءً وَنَارًا فَاَمَّا الَّذِى يَرَاهُ النَّاسُ مَاءً فَنَارٌ تُحْرِقُ وَاَمَّا الَّذِى يَرَاهُ النَّاسُ نَارًا فَمَاءٌ بَاردٌ عَذْبٌ فَمَنْ اَدْرَكَ ذَالِكَ مِنْكُمْ فَلْيَقَعْ فِى الَّذِى يَرَاهُ النَّاسُ نَارًا فَاِنَّهُ مَاءٌ عَذْبٌ طَيِّبٌ وَاِنَّ الدَّجَّالَ مَمْسُوحُ العَيْنِ عَلَيْهَا ظَفَرَةٌ غَلِيظَةٌ مَكْتُوبٌ بَيْنَ عَيْنَيْهِ كَافِرٌ يَقْرَؤُهُ كُلُّ مُؤْمِنٍ كَاتِبٍ وَغَيْرِ كَاتبٍ “Gerçekte Deccal çıkacaktır. Hakîkaten beraberinde su var, ateş var. İn-sanların su gördükleri, ateştir; yakar. İnsanların ateş gördükleri, sudur; soğuktur, saftır. Sizden kim ona = zamanına ulaşırsa, insanların ateş gördüğüne düş-sün. Gerçekte o tertemiz, sade sudur. Şübhesiz Dec-cal'in bir gözü dümdüzdür. Üzerinde yuvarlak kalın bir parça et vardır. İki gözleri arasında kafir yazılmış-tır. Yazı bilen ve bilmeyen her mü'min onu okur.” 
193
Hâkim ve Bezzâr'ın tahric ettikleri İbnu Abbâs radıyallahu anhumâ'dan gelen bir hadîs-i şe­rîfte:لَتَتَّبِعُنَّ سَنَنَ مَنْ قَبْلَكُمْ شِبْرًا بِشِبْرٍ وَذِرَاعًا بِذِرَاعٍ حَتَّى لَوْ سَلَكُوا جُحْرَ ضَبٍّ لَسَلَكْتُمُوهُ وَحَتَّى لَوْ اَنَّ اَحَدَهُمْ جَامَعَ امْرَاَتَهُ بِالطَّرِيقِ لَفَعَلْتُمُوهُ “Andolsun hakîkaten siz kendilerinizden öncekilerin örf, âdet, giyim ve kuşamlarına arşın arşın, karış karış,uyacaksınız. Nihayet onlardan biri kelerin deliğini yol edinmiş olsa, siz de o yolu yol edineceksiniz. Ve hatta onlardan biri, yolun ortasında alenen karısıyla temasta bulunsa, siz de aynısını ya­parsınız.” 194
Buhârî, Müslim ve İmam Beğavî'nin tahric ettikleri, Abdullah bin Amr bin el-Âs'tan gelen bir hadîs-i şerîfte Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:اِنَّ اللّٰهَ لاَ يَقْبِضُ العِلْمَ انْتِزَاعًا يَنْتَزِعُهُ مِنَ النَّاسِ وَلٰكِنْ يَقْبِضُ العِلْمَ بِقَبْضِ العُلَمَاءِ حَتَّى اِذَا لَمْ يُبْقِ عَالِمًا اتَّخَذَ النَّاسُ رُؤوسًا جُهَّالاً فَسُئِلُوا فَاَفْتَوْا بِغَيْرِ عِلْمٍ فَضَلُّوا وَاَضَلُّوا “Gerçekte Allah Teâlâ insanların göğsünden sıyı­racak bir sıyırmakla ilmi geriye almaz; ancak ulemâyı kabzetmekle ilmi kabzeder = geriye alır. Nihayet âlim bir kimseyi bırakmadığı zaman halk cahilleri tutup başlar edinirler; akabinde dinden sorulurlar; o cahil reisler de bilgisiz indî görüşlerle fetva verirler; saparlar ve saptırırlar.” Yahud meali şöyledir: “Gerçekte Allah Teâlâ ilmi insanların göğsünden büsbütün alıp sıyırmaz da, bilakis göğüslerden sıyrılacak ilmi, bazı bölgelerinin âlimlerini kabzetmesiyle alır = sıyırır.” 195
Buhârî, Müslim, Ebû Dâvud, Tirmizî, İbnu Mâce, Neseî, İmam Ahmed, Ebû Ya'lâ ve Beyhakî'nin tah­ric ettikleri, Ebû Hureyre radıyallahu Teâlâ anhu'dan gelen hadîs-i şerîfte Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur:لاَ يَزْنِى الزَّانِى حِينَ يَزْنِى وَهُوَ مُؤْمِنٌ وَلاَ يَسْرِقُ السَّارِقُ حِينَ يَسْرِقُ وَهُوَ مُؤْمِنٌ وَلاَ يَشْرَبُ الخَمْرَ حِينَ يَشْرَبُهَا وَهُوَ مُؤْمِنٌ وَلاَ يَنْتَهِبُ نُهْبَةً يَرْفَعُ النَّاسُ اِلَيْهِ فِيهَا اَبْصَارَهُمْ حِينَ يَنْتَهِبُهَا وَهُوَ مُؤْمِنٌ وَلاَ يَغُلُّ اَحَدُكُمْ حِينَ يَغُلُّ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَاِيَّاكُمْ اِيَّاكُمْ “Zinayı programlayıp yapmaya kesin karar veren şahıs, zina etmesi anında, mü'min olduğu halde zina etmez. Çalmayı programlayıp yapmaya ke­sin karar veren şahıs, çalması anında mü'min olduğu halde çalmaz. Hamr = aklı bozan şeyleri içmeyi prog­ramlayıp yapmaya kesin karar veren, içmesi anında mü'min olduğu halde içmez. İnsanların ona değer verip göz kaldırdığı bir malı zorla almayı program­layıp yapmaya kesin karar veren, zor kullanması anında mü'min olduğu halde zor kullanmaz = ğas­betmez. Sizden biriniz ğanimetten aşırmayı program­layıp yapmaya kesin karar verdiği zaman, aşırması anında mü'min olduğu halde aşırmaz. Binaenaleyh son derece sizi sakındırırım, sizi sakındırırım.”197
Deylemî, Tirmizî, Ebû Davud, Hâ­kim ve Beyhakî'nin tahric ettikleri,اِذَا زَنَى اَحَدُكُمْ خَرَجَ مِنْهُ الاِيمَانُ وَكَانَ عَلَيْهِ كَالظُّلَّةِ فَاِذَا انْقَلَعَ رَجَعَ اِلَيْهِ الاِيمَانُ “Sizden biriniz zina ettiği zaman iman ondan ayrılıp üzerinde gölge = şemsiye gibi oluverir. Günahından ayrıldığı zaman, iman kendisine döner.” mealindeki Ebû Hureyre'nin hadîsinde bildirilen, imanın eserinin çıkıp şahsın tepesinde gölge = şemsiye gibi olması­nın zâhiri, tasdikten ibaret iman cevherinin kendisinin çıkmasını ifade etmez. 198
İmam Ahmed, İbnu Mâce ve Tirmizî, İbnu Hib­ban'ın tahric ettikleri bir hadîs-i şerîfe Ebû Hizâme radıyallahu Teâlâ anhu diyor ki: Babam şöyle anlattı: قُلْتُ يَا رَسُولَ اللّٰهِ اَرَاَيْتَ رُقًى نَسْتَرْقِيهَا وَدَوَاءً نَتَدَاوَى بِهِ وَتُقَاةً نَتَّقِيهَا هَلْ تَرُدُّ مِنْ قَدَرِ اللّٰهِ شَيْئًا قَالَ هِىَ مِنْ قَدَرِ اللّٰهِ “Ben: “Yâ Rasûlallah, taleb etmiş olduğumuz rukye = ayet veyahud hadiste vârid olan duaları okuyup üfürmeye yahud da onunla tedavi olduğumuz bir devâya yahud onunla korunduğumuz maddi manevi bir korunağa ne buyurursun?  Acaba bunlardan birisi, Allah'ın takdîrinden bir şey geriye çevirir mi?” dedim. Bunun üzerine Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem: “O da Allah'ın kaderindendir.” buyurdu.”201
başta Abdurrezzâk olmak üzere Müslim, Buhârî, Ebû Ya'­lâ, Taberânî ve Hâkim'in tahric ettikleri, Ümmü Sele­me radıyallahu anhâ'dan nakledilenبِهَا النَّظْرَةَ:اِسْتَرْقُوا لَهَا فَاِنَّ   “O cariyeye efsun yapıp okuyup üfleyeni ta­leb edin. Çünkü muhakkak onda çarpan nazar var.” 201
Müs­lim, Buhârî ve İbnu Hibban'ın tahric ettikleri, İmrân bin Husayn radıyallahu Teâlâ anhu'dan nakledilen: هُمُ الَّذِينَ لاَ يَسْتَرْقُونَ وَلاَ يَكْتَوُونَ “Cennetliler onlardır ki, rukyeyi taleb etmezler ve dağ da yapmazlar.” meâ­lindeki hadîs-i şerîftir.202
İmam Ahmed, Tirmizî, İbnu Mâce ve İbnu Hib­ban'ın tahric ettikleri, Muğîre bin Şu'be radıyallahu Teâlâ anhu’dan nakledilen hadîs-i şerîfte Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem'in: مَا تَوَكَّلَ مَنِ اسْتَرْقَى “Ruk­yeyi taleb eden kimse tevekkül etmemiştir.”  
Fâtihâ-i Şerîf'le rukye yapıp ücret alan kimseye, İbnu Ebî Şeybe'nin, Kays bin Ebî Hâzim'in nakliyle, Neseî'nin, “Hârice bin es-Salt'tan, o da Ömer'den” nakliyle, Ebû Davud, İbnu Hibban ve Hâkim'in “Hârice bin es-Salt'tan, o da amcasından” nakliyle tahric ettikleri hadîs-i şerîf­te Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem:كُلْ فَلَعُمْرِى مَنْ اَكَلَ بِرُقْيَةٍ بَاطِلٍ فَقَدْ اَكَلْتَ بِرُقْيَةٍ حَقٍّ “Ye. Ömrüme andolsun, kim bâtıl bir rukyeyle alıp yediyse elbette bâtıla girmiştir. Amma sen hak bir rukye sebebiyle ücret alıp yedin.” buyurdu; “Ücreti helaldir.” demek istedi.203
Ebû Ya'lâ, İbnu Mâce, İmam Ahmed ve Ta­hâvî'nin tahric ettikleri bir hadîs-i şerîfte Câbir radı­yallahu anhu diyor ki: «Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem rukye yapan ashaba: اِعْرِضُوهَا عَلَىَّ “Yapmış olduğunuz rukyeyi bana gösterin.” buyurdu. Biz de yapmış olduğumuz rukyeyi ona gösterdik. Bunun üzerine: لاَ بَاْسَ بِهَا اِنَّمَا هِىَ مَوَاثِيقُ فاَرْقِ بِهَا “Onlarda beis yoktur. Ancak onlar vesikalardır; binaenaleyh onunla rukye yap.” buyurdu.» 203
İmam Hâfız İbnu Esîr, imam Nevevî ve daha birçok Ehli Sünnet imamları dediler ki: «Öyle sanı­yorum ki, cahiliyette şirkten sayılan, tesirini itikad ettikleri halde onunla telaffuz ettikleri şeylerden bir şeye = rukyeye düşmelerinden endişe etti, onun için: “Bana arz edin.” diye talebini buyurdu. 203
Kütüb-ü Sitte'nin sahiblerinin tahric ettikleri sahih hadîs-i şerîfte Ömer radıyallahu Teâlâ anhu şöy­le anlatmaktadır:204
بَيْنَمَا نَحْنُ عِنْدَ رَسُولِ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ذَاتَ يَوْمٍ اِذْ طَلَعَ عَلَيْنَا رَجُلٌ شَدِيدُ بَيَاضِ الثِّيَابِ شَدِيدُ سَوَادِ الشَّعْرِ لاَ يُرَى عَلَيْهِ اَثَرُ السَّفَر وَلاَ يَعْرِفُهُ مِنَّا اَحَدٌ حَتَّى جَلَسَ اِلَى النَّبِىِّ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَاَسْنَدَ رُكْبَتَيْهِ اِلَى رُكْبَتَيْهِ وَوَضَعَ كَفَّيْهِ عَلَى فَخِذَيْهِ 204
وَقَالَ يَا مُحَمَّدُ اَخْبِرْنِى عَنِ الاِسْلاَمِ قَالَ «الاِسْلاَمُ اَنْ تَشْهَدَ اَنْ لاَ اِلٰهَ اِلاَّ اللّٰهُ وَاَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللّٰهِ وَتُقِيمَ الصَّلاَةَ وَتُؤْتِىَ الزَّكَاةَ وَتَصُومَ رَمَضَانَ وَتَحُجَّ البَيْتَ اِنِ اسْتَطَعْتَ اِلَيْهِ سَبِيلاً» قَالَ صَدَّقْتَ فَعَجَبْنَا لَهُ يَسْئَلُهُ وَيُصَدِّقُهُ 205
قال فَاَخْبِرْنِى عَنِ الاِيمَانِ قَالَ «اَنْ تُؤْمِنَ بِاللّٰهِ وَمَلاَئِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ وَاليَوْمِ الاٰخِرِ وَتُؤْمِنَ بِالقَدَرِ خَيْرِهِ وَشَرِّهِ» قَالَ صَدَّقْتَ  
قَالَ فَاَخْبِرْنِى عَنِ الاِحْسَانِ قَالَ «اَنْ تَعْبُدَ اللّٰهَ كَاَنَّكَ تَرَاهُ فَاِنْ لَمْ تَكُنْ تَرَاهُ فَاِنَّهُ يَرَاكَ»  
قَالَ فَاَخْبِرْنِى عَنِ السَّاعَةِ قَالَ «مَا المَسْؤُولُ عَنْهَا بِاَعْلَمَ مِنَ السَّائِلِ»  
قَالَ فَاَخْبِرْنِى عَنْ اَمَارَاتِهَا قَالَ «اَنْ تَلِدَ الاَمَةُ رَبَّتَهَا وَاَنْ تَرَى الحُفَاةَ العُرَاةَ العَالَةَ رِعَاءَ الشَّاءِ يَتَطَاوَلُونَ فِى البُنْيَانِ»  
قَالَ ثُمَّ انْطَلَقَ فَلَبِثْتُ مَلِيّاً ثُمَّ قَالَ لِى «يَا عُمَرُ اَتَدْرِى مَنِ السَّائِلُ» قُلْتُ اَللّٰهُ وَ رَسُولُهُ اَعْلَمُ  
قَالَ «فَاِنَّهُ جِبْرِيلُ اَتَاكُمْ يُعَلِّمُكُمْ دِينَكُمْ» 
«Bir vakit bizler birgünde Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem'in yanında idik. 205
Ansızın bir adam, üzerimize çıkageldi. Elbisesi son derece beyaz = parlak, saçları da simsiyahtı. Seferin eseri = toz toprak, üzerinde görülmezdi. Ve bizden hiçbir kimse, onu tanımazdı.  
Nihayet Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem'e yaklaşıp diz çöküp oturdu ve dizlerini dizlerine da­yadı; ellerini Peygamber'in uylukları üzerine koydu. Ve:  
"Ey Muhammed! Bana İslamdan haber ver." dedi.  
Peygamber sallallâhu aleyhi ve sellem: “İslam, Allah'tan başka hiçbir ma'bûd = ciddî sevilen = hakî­katen kendisinden korkulan = ilah olmadığına ve Muhammed sallallâhu aleyhi ve sellem'in de Allah'ın ra­sûlü olduğuna şahadet etmendir; ve namazı dosdoğ­ru, ta'dîl-i erkan üzere kılmandır; zekatı müstehıkla­rına vermendir; ramazan orucunu tutmandır; yolunu = azık ve bineği bulsan, Beyt-i Muazzama'yı haccetmendir.” buyurdu.  
Adam: "Doğru dedin." dedi.  
Hazreti Ömer diyor ki: "Biz ona hayret ettik; hem soruyor, hem de cevabını tasdik ediyor." Adam: 
"O halde bana imandan haber ver = anlat." dedi. Peygamber sallallâhu aleyhi ve sellem:  
“Allah'a iman etmendir, meleklerine iman etmendir, kitablarının hükmüne iman etmendir, rasullere = getirdikleri hükümlere ve ahiret gününe iman etmendir. Bir de, kadere = Allah'ın hüküm ve kazasının hayrına ve şerrine inanmandır.” buyurdu. Adam:  
"Doğru söyledin. Bana ihsandan haber ver." dedi. Peygamber sallallâhu aleyhi ve sellem:  
“Sanki sen Allah'ı görür gibi O'na ibadet etmendir. Şayed ki sen O'nu görmemiş olursan, şübhesiz O seni görüp durur.” buyurdu. Adam:  
"Öyle ise bana kıyametin kopacağı zamandan haber ver." dedi. Peygamber sallallâhu aleyhi ve sellem: 
“Kıyametin ne zaman vukûundan sorulan, sorandan daha iyi bilen değildir.” buyurdu. Adam:  
"Öyle ise bana alâmetlerinden haber ver." dedi. Peygamber sallallâhu aleyhi ve sellem: 
“Alâmetlerinden birisi, cariyenin kadın efendisini doğurmasıdır. Bir de yalın ayak, çıplak, fakir koyun çobanlarının, binaları yükseltmek ve süslendirmekte yarışmalarını görmendir.” buyurdu.  
Ömer radıyallahu anhu der ki: Sonra adam gitti. Hayli bir zaman durdum. Sonra Peygamber sallallâhu aleyhi ve sellem bana:  
“Ey Ömer! Soranın kim olduğunu bilir misin?” dedi. Ben:  
"Allah ve O'nun Rasûlü daha iyi bilir." dedim. Buyurdu ki:  
“Gerçekte o Cibrîl idi. Sözü ve fiiliyle size dîninizi öğretmek için size geldi.” 207
Tirmizî, Taberânî, Beyhakî'nin tahric ettikleri, Ebû Hureyre radıyallahu anhu'dan gelen ha­dîs-i şerîfte Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur: مَا اٰمَنَ بِالْقُرْاٰنِ مَنِ اسْتَحَلَّ مَحَارِمَهُ “Kur'ân'a iman etmemiştir, Onun haram kıldığı şeyleri helal sayan kimse.” 216
Buhârî başta olmak üze­re birçok hadis imamlarının tahric ettikleri hadîs-i şerîfte İbni Mes'ûd radıyallahu Teâlâ anhu:لَقَدْ كُنَّا نَسْمَعُ تَسْبِيحَ الطَّعَامِ وَهُوَ يُؤْكَلُ “Hakîkaten biz ashab, yemeklerin tesbîhini işitirdik; o yemek yenildiği halde.” diye buyurdu. 228
Bezzâr, Taberânî, Hâkim, Ebû Nuaym ve Beyhakî'nin tahric ettikleri sahih bir hadîs-i şerîfte,اِنَّ سَفِينَةَ مَوْلَى رَسُولِ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ اَخْطَأَ الجَيْشَ بِاَرْضِ الرُّومِ اَوْ اُسِرَ فَانْطَلَقَ هَارِبًا يَلْتَمِسُ الجَيْشَ فَاِذًا هُوَ بِالاَسَدِ فَقَالَ يَا اَبَا الحَارِثِ اَنَا مَوْلَى رَسُولِ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ مِنْ اَمْرِى كَيْتَ وَكَيْتَ فَاَقْبَلَ الاَسَدُ لَهُ بَصْبَصَةٌ حَتَّى قَامَ اِلَى جَنْبِهِ كُلَّمَا سَمِعَ صَوْتًا اَهْوَى اِلَيْهِ ثُمَّ اَقْبَلَ يَمْشِى اِلَى جَنْبِهِ حَتَّى بَلَغَ الجَيْشَ ثُمَّ رَجَعَ الاَسَدُ Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem'in azadlısı olan Sefîne şöyle anlatmıştır: «Bizans diyarlarında esir oldum. Fırsat bulunca kaçarak yola koyuldum. Askerlerin yerini arıyordum. Ansız karşıma bir aslan çıktı. Ona yöneldim: “Ey Ebe-l-Hâris, (Aslana takılan lakabdır.) ben Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem'in azadlısıyım. Başıma şöyle şöyle geldi. Sen benden ne istiyorsun?” dedim. Akabinde aslan önüme geldi, dizlerini yere koydu. Başını dizleri üzerine koydu, kuyruğunu salladı ve mırıldandı. Sonra kalktı yan ta­rafıma geldi. Her işittiği bir sese yönelirdi. Sonra bana bakar idi. Askerlere ulaştırıncaya kadar beni korudu. Ben askerlere ulaşınca o da beni bırakıp gitti.»229
İmâm-ı A'zam Ebû Hanîfe, Ebû Davud, İbnu Mâce ve Hâkim'in tahric ettikleri, Saîd bin Zeyd radı­yallahu anhu'dan gelen; İmam Ahmed, Tirmizî ve İbnu Hibban'ın tahric ettikleri, Abdurrahman bin Avf radıyallahu anhu'dan gelen sahih bir hadîs-i şerîfte Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur:عَشَرَةٌ فِى الجَنَّةِ اَبُو بَكْرٍ فِى الجَنَّةِ وَعُمَرُ فِى الجَنَّةِ وَعُثْمَانُ فِى الجَنَّةِ وَعَلِىٌّ فِى الجَنَّةِ وَالزُّبَيْرُ فِى الجَنَّةِ وَطَلْحَةُ فِى الجَنَّةِ وَعَبْدُ الرَّحْمٰنِ فِى الجَنَّةِ وَاَبُو عُبَيْدَةَ فِى الجَنَّة وَسَعْدُ بْنُ اَبِى وَقَّاصٍ فِى الجَنَّةِ وَسَعِيدُ بْنُ زَيْدٍ فِى الجَنَّةِ “On zevat cen­nettedir: Ebû Bekr cennettedir. Ömer cennettedir. Osman cennettedir. Ali cennettedir. Zübeyr cennettedir. Talha cennettedir. Abdurrahman cennettedir. Ebû Ubeyde cennettedir. Sa'd bin Ebî Vakkas cennettedir. Saîd bin Zeyd cennettedir.” Ebû Dâvûd'un metninde «Ebû Ubeyde bin el-Cerrah» zikredilmediyse de, diğer bütün hadis kitablarının metinlerinde o da vardır. 233
İmam Ahmed, Tirmizî, Neseî ve Hâkim'in de tahric ettikleri, Hazreti Ömer radıyallâhu anhu’dan gelen sahih bir hadiste Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur:اَكْرِمُوا اَصْحَابِى فَاِنَّهُمْ خِيَارُكُمْ ثُمَّ الَّذِينَ يَلُونَهُمْ ثُمَّ الَّذِينَ يَلُونَهُمْ ثُمَّ يَظْهَرُ الكَذِبُ حَتَّى اِنَّ الرَّجُلَ لَيَحْلِفُ وَلاَ يُسْتَحْلَفُ وَيَشْهَدُ وَلاَ يُسْتَشْهَدُ اَلاَ فَمَنْ سَرَّهُ بُحْبُوحَةُ الجَنَّةِ فَلْيَلْزِمِ الجَمَاعَةَ فَاِنَّ الشَّيْطَانَ مَعَ الفَذِّ وَهُوَ مِنَ الاِثْنَيْنِ اَبْعَدُ وَلاَ يَخْلُوَنَّ رَجُلٌ بِامْرَاَةٍ فَاِنَّ الشَّيْطَانَ ثَالِثُهُمَا وَمَنْ سَرَّتْهُ حَسَنَتُهُ وَسَائَتْهُ سَيِّئَتُهُ فَهُوَ مُؤْمِنٌ “Ashabıma hayatların­da ve vefatlarından sonra dahi ikram edin = saygıda bulunun = rahmetle anın. Çünkü muhakkak onlar sizin en hayrlılarınızdır. Sonra onların peşinde gelenlere; sonra onların peşinde gelenlere de ikram edin, sevin = hayrla yâdedin. Sonra yalanlar belirir. Hatta şübhesiz kendisinden yemin istenilmediği halde bir adam yemin eder; şahidlik ondan istenilmediği halde şahadet eder. Dikkat! Kime cennetin ortasına girmek sevdirilmiş ise, cemaatten ayrılmasın. Çünkü muhakkak şeytan, tek kalanla beraberdir. O iki kişiden daha uzaktır. Aslâ bir adam, bir kadınla tenhalaşmasın. Çünkü muhakkak şeytan, üçüncüleridir. Kimin iyilikleri kendisine sevdirilmiş ise, kötülükleri kendisine üzüntü verdiyse, işte o hakîkî mü'mindir.” 237
Buhârî ve Müslim'in de tah­ric ettikleri, Ebû Hureyre, Câbir, Ebû Bekr radıyallahu anhum'dan gelen bir hadîs-i şerîfte Rasûlulullah sal­lallâhu aleyhi ve sellem:اَلاَئِمَّةُ مِنْ قُرَيْشٍ اِنَّ لَهُمْ عَلَيْكُمْ حَقّاً وَلَكُمْ عَلَيْهِمْ حَقّاً مِثْلَ ذَالِكَ مَا اِنِ اسْتُرْحِمُوا فَرَحِمُوا وَاِنْ عَاهَدُوا وَفَوْا وَاِنْ حَكَمُوا عَدَلُوا فَمَنْ لَمْ يَفْعَلْ ذَالِكَ مِنْهُمْ فَعَلَيْهِ لَعْنَةُ اللّٰهِ وَالمَلاَئِكَةُ وَالنَّاسُ اَجْمَعِينَ “İmamlar Kureyş'tendir: Onların sizin üzerinizde hakları vardır; sizin de bunun benzeri onların üzerinde haklarınız vardır; merhamet istenildiği zaman merhamet ederlerse, antlaştıkları zaman sözlerini yerine getirlerse, hüküm ettikleri za­man adaletle hükmederlerse. Onlardan bunu işleme­yen kimsenin üzerine Allah'ın meleklerin ve bütün insanların laneti olsun.” buyurmuştur. 241
Ebû Davud'un, Ebû Hureyre radıyallahu an­hu'nun naklinden sahih mürsel olarak tahric ettiği bir hadiste Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur:اَلجِهَادُ وَاجِبٌ عَلَيْكُمْ مَعَ كُلِّ اَمِيرٍ بَرًّا كَانَ اَوْ فَاجِرًا وَالصَّلاَةُ وَاجِبَةٌ عَلَيْكُمْ خَلْفَ كُلِّ مُسْلِمٍ بَرًا كَانَ اَوْ فَاجِرًا وَاِنْ عَمِلَ الكَبَائرَ وَالصَّلاَةُ وَاجِبةٌ عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ بَرًا كَانَ اَوْ فَاجِرًا وَاِنْ عَمِلَ الكَبَائرَ “İyi, takva ve salih olsun, fâcir ve kötü olsun, her müslüman emîrle birlikte üzerinizde cihad vacibdir. İyi, takva ve salih olsun, fâcir ve kötü olsun, büyük günah işlese bile, her müslümanın arkasında cemaatle namaz kılmanız vacibdir. İyi, takva ve salih olsun, fâcir ve kötü olsun, büyük günah işlese bile, ölen her müslümanın üzerinde cenaze namazını kıl­manız vacibdir.” 244
Beyha­kî'nin tahric ettiği Ebû Hureyre radıyallahu anhu'dan gelen, İbnu Mâce'nin de tahric ettiği Vâsile bin Es­ku'dan gelen diğer hadîs-i şerîfte:صَلُّوا خَلْفَ كُلِّ بَرٍّ وَفَاجِرٍ وَصَلُّوا عَلَى كُلِّ بَرٍّ وَفَاجِرٍ وَجَاهِدُوا مَعَ كُلِّ بَرٍّ وَفَاجِرٍ “İyi olsun fâsık olsun, her müslümanın arkasında namaz kılın. İyi olsun fâsık olsun, her müslümanın üzerine cenaze namazını kılın. İyi olsun fâsık olsun, her müs­lüman emîrle cihad edin.” buyrulmaktadır. 244
İmam Ahmed'in tahric ettiği, Ma'kil bin Yesar radıyallahu anhu'dan gelen bir hadîs-i şerîfte Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurmaktadır:اَلبَقَرَةُ سَنَامُ القُرْاٰنِ وَذِرْوَتُهُ نَزَلَ مَعَ كُلِّ اٰيةٍ مِنْهَا ثَمَانُونَ مَلَكًا وَاسْتُخْرِجَتْ {اَللّٰهُ لاَ اِلٰهَ اِلاَّ هُوَ الحَىُّ القَيُّومُ} مِنْ تَحْتِ العَرْشِ فَوُصِلَتْ بِسُورَةِ البَقَرَةِ وَيٰسٗ قَلْبُ القُرْاٰنِ لاَ يَقْرَؤُهَا رَجُلٌ يُرِيدُ اللّٰهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى والدَّارَ الاٰخِرَةَ اِلاَّ غُفِرَ لَهُ وَاقْرَؤُوهَا عَلَى مَوْتَاكُمْ “Bakara Sûresi, Kur'ân'ın parlak ucu ve zirvesidir. Her ayetiyle beraber seksen melek indi. Allah Teâlâ «Allahu lâ ilâhe illâ Huv-el-Hayy-ul-Kayyûm» = Ayet-ül-Kürsi'yi Arş'ın altından çıkardı, Ayet-ül-Kürsî Bakara Sûresi'yle birleşti. Yâsîn Sûresi Kur'ân'ın kalbidir. Allah Tebâreke ve Teâlâ tarafından sevabını umduğu ve ahiret gününe amaç­larını bağlamış olduğu halde okuyan hiçbir adam yok­tur ki, günahları mağfiret olmamış olsun. Ve Yâsîn'i ölülerinizin üzerinde de okuyun.” 247
İmam Ahmed'in, Abdullah bin Amr'dan tahric ettiği bir hadiste de, Amr bin Âs: “Babam Âs bin Vâil, cahiliyye devrinde yüz devenin boğazlanmasını adamıştı. Kardeşim Hişâm bin Âs da, elli deve civarında bo­ğazlamıştı. Acaba babam Âs'a faydası olur mu?” diye sordu. Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem:اَمَّا اَبُوكَ فَلَوْ اَقَرَّ بِالتَّوْحِيدِ فَصُمْتَ وَتَصَدَّقْتَ عَنْهُ نَفَعَهُ ذَالِكَ “Amma baban, Tevhîdi ikrâr etmiş olsaydı, bu sebeble ondan bedel oruç tutmuş, sadaka vermiş olsaydın, bu ona fayda verirdi.” buyurdu. 249
İbnu Mâkûlâ'nın, senediyle Enes'ten tahric ettiğine göre Enes radıyallahu anhu şöyle anlatmıştır: Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem'den: “Bizler ölülerimize dua ediyoruz, onlardan bedel sadaka veriyoruz, hac yapıyoruz. Yaptığımız iş onlara ulaşır mı?” diye sordum. Bunun üzerine Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:اِنَّهُ لَيَصِلُ اِلَيْهِمْ وَ يَفْرَحُونَ بِهِ كَمَا يفْرَحُ اَحَدُكُمْ بِالهَدِيَةِ “Gerçekte yapmış olduğunuz iş on­lara ulaşır ve bu sebeble ölüler de o işle çok sevinirler; nitekim sizden biriniz, aldığı hediye sebebiyle sevindiği gibi.”» 249
İmam Mâlik, Müslim, İb­nu Hibban, İmam Beğavî'nin tahric ettikleri Abdullah bin Ömer radıyallahu anhumâ'nın,كُلُّ شَىْءٍ بِالقَدَرِ حَتَّى الكَيِّسُ وَالعَجْزُ “Her şey kaderledir, âcizlik ve çeviklik, pratik zekaya varıncaya kadar.” mealindeki hadîsi254
Taberânî'nin el-Mu'cem-us-Sağîr'de tahric ettiği, Enes bin Mâlik'in:مَنْ لَمْ يَرْضَ بِقَضَاء اللّٰهِ وَيُؤْمِنْ بِقَدَرِ اللّٰهِ فَلْيَلْتَمِسْ اِلٰهًا غَيْرَ اللّٰهِ “Kim, Allah'ın kazasına = hükmüne razı olmazsa ve Allah'ın kaderine iman etmezse, Allah'tan başka bir ma'bûdu taleb etsin.” mealindeki hadîsi255
Taberâ­nî'nin el-Mu'cem-ul-Kebîr'de, Deylemî'nin Firdevsi'n­de, Beyhakî'nin Şuab-ul-İman'da tahric ettikleri, Enes bin Mâlik'in:منَ لَمْ يَرْضَ بِقَضَائِى وَيَصْبِرْ عَلَى بَلاَئِى فَلْيَخْتَرْ رَبّاً سِوَائِى “Kim kazama razı olmazsa, verdiğim belalar üzerine sabretmezse, Ben'den başka bir Rabb seç­sin.” mealindeki kudsî hadîsinde 255
Ebû Davud'un tahric ettiği, Ümmü Abdilhamîd radıyallahu anhâ'dan gelen hadîs-i şerîfte Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem kızlarına yahud iyal ferdlerine nazarın değmemesi için Arabî lafızla:257
سُبْحَانَ اللّٰهِ وَبِحَمْدِهِ لاَ قُوَّةَ اِلاَّ بِاللّٰهِ مَا شَاءَ اللّٰهُ كَانَ وَمَا لَمْ يَشَاْ لَمْ يَكُنْ اَعْلَمُ اَنَّ اللّٰهَ عَلَى كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ وَاَنَّ اللّٰهَ قَدْ اَحَاطَ بِكُلِّ شَىْءٍ عِلْمًا يَا حَىُّ يَا قَيُّومُ بِرَحْمَتِكَ اَسْتَغِيثُ اَصْلِحْ لِى شَاْنِى كُلَّهُ وَلاَ تَكِلْنِى اِلَى نَفْسِى طَرْفَةَ عَيْنٍ 257
öğretmiştir. Ve sabah akşam bunu okuyan kimse nazar veyahud da cinnin tesirinden korunur. Yani bu dua, ihlas ve iman nisbetinde çepeçevre bir kuşak olup okuyanını korur demektir.257
Yani: “O'na hamdetmekle beraber Allah'ı tenzih ederim, tesbih ederim. Allah Teâlâ'dan başkasıyla ku­lun herhangi bir gücü kuvveti yoktur. Allah'ın dilediği her şey olur, dilemediği hiçbir şey olmaz. Allah'ın her şeye muktedir olduğunu bilirim, inanırım. Ve gerçekte Allah İlmi ile her şeyi kuşatmıştır. Zâtı'yla daimi hayat sahibi olan ya «Hayy»! Zâtı'yla bekâsı devam eden ve mahlukunun tedbirinde olan ya «Kayyûm»! Rahmetinden meded isterim. İşimin hepsini ıslah eyle, ya­kamı bir araya getir. Aslâ bir göz açıp yummak kadar beni bana bırakma.” demektir.257
Müslim ve Buhârî'nin de tahric ettikleri Amr bin Âs radıyallahu Teâlâ anhu'dan gelen bir hadîs-i şerîfte Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem: اِذَا حَكَمَ الحَاكِمُ فَاجْتَهَدَ فَاَصَابَ فَلَهُ اَجْرَانِ وَاِذَا حَكَمَ فَاجْتَهَدَ فَاَخْطَأَ فَلَهُ اَجْرٌ وَاحِدٌ “Hâkim bütün gücünü harcayarak hükmettiği zaman görüşü hakka isabet ederse ona iki sevab vardır. Hâkim bütün gücünü harcadığı halde hüküm ettiği zaman görüşü hakka isabet etmezse bir sevabı vardır.” buyurmuştu, yani hatası afuv olunur, diye müjdelemişti.262
Müslim ve Buhârî'nin tahric ettikleri Nu'man bin Beşîr radıyallahu anhu'dan gelen bir ha­dîs-i şerîfte Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem'in buyurduğu,اِنَّ الحَلاَلَ بَيِّنٌ وَاِنَّ الحَرَامَ بَيِّنٌ وَبَيْنَهُمَا اُمُورٌ مُشْتَبِهَاتٌ لاَ يَعْلَمُهُنَّ كَثِيرٌ مِنَ النَّاسِ فَمَنِ اتَّقَى الشُّبُهَاتِ فَقَدِ اسْتَبْرَأَ لِدِينِهِ وَعِرْضِهِ وَمَنْ وَقَعَ فِى الشُّبُهَاتِ وَقَعَ فِى الحَرَامِ كَالرَّاعِى يَرْعَى حَوْلَ الحِمَى يُوشِكُ اَنْ يَرْتَعَ فِيهِ اَلاَ وَاِنَّ لِكُلِّ مَلِكٍ حِمًى اَلاَ وَاِنَّ حِمَى اللّٰهِ مَحَارِمُهُ اَلاَ وَاِنَّ فِى الجَسَدِ مُضْغَةً اِذَا صَلَحَتْ صَلَحَ الجَسَدُ كُلُّهُ وَاِذَا فَسَدَتْ فَسَدَ الجَسَدُ كُلُّهُ اَلاَ وَهِىَ القَلْبُ “Muhakkak helal bellidir, haram da bellidir, fakat ikisinin arasında umum halkın bilemediği işler de vardır. İnsanlardan birçoğu onları bilmezler. Artık kim şübhelilerden sakınırsa, elbette dînini ve ırzını = şerefini, dünya ve ahirette korumuştur. Ve her kim şübhelilere düşerse harama düşmüştür; korunan bir yerin etrafında hayvan otlatan bir çobanın, hayvan­larını oraya kaçırması yakıncacık olduğu gibi. Dikkat edin! Her bir hükümdarın korunmuş yerleri vardır. Dikkat edin! Gerçekte Allah Teâlâ'nın korunmuş yerleri de, O'nun yasaklarıdır. Dikkat edin! Gerçekte bedende bir parça et vardır; salah bulursa, beden hepsi salah bulur ve bozulduğu zaman, beden hepsi bozulur. Dikkat edin! O da kalbdir.” mealindeki hadîsi şerîfte kalbin salâhiyetine bağlanmıştır. 271
İbnu Abdilberr'in “Câmiu Beyân-il-İlmi” adlı eserinde, İbn-ul-Esîr'in “Câmiu-l-Usûl” adlı eserinde tah­ric ettikleri bir hadîs-i şerîfte İbnu Mes'ûd radıyallâhu anhu şöyle buyurmuştur:مَنْ كَانَ مُسْتَنّاً فَلْيَسْتَنَّ بِمَنْ قَدْ مَاتَ فَاِنَّ الحَىَّ لاَ يُؤْمَنُ عَلَيْهِ الفِتْنَةُ اُولٰئِكَ اَصْحَابُ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانُوا اَفْضَلَ هٰذِهِ الاُمَّةِ اَبَرَّهَا قُلُوبًا وَاَعْمَقَهَا عِلْمًا وَاَقَلَّهَا تَكَلُّفًا اِخْتَارَهُمُ اللّٰهُ تَعَالَى لِصُحْبِةِ نَبِيِّهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَ لِاِقَامَةِ دِينِهِ فَاعْرِفُوا لَهُمْ فَضْلَهُمْ وَاتَّبِعُوهُمْ عَلَى اَثَرِهِمْ وَتَمَسَّكُوا بِمَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ اَخْلاَقِهِمْ وَسِيَرِهِمْ فَاِنَّهُمْ كَانُوا عَلَى الهُدَى المُسْتَقِيمِ “Kim bir âdeti yol edinmek isterse, ve­fat edenin yolunu yol edinsin. Çünkü muhakkak diri üzerindeki fitneden emin olunmaz. Onlar, Muhammed sallallâhu aleyhi ve sellem'in ashabıdırlar. Bu ümmetin en üstünleridirler. Kalb olarak en doğrudurlar. İlim olarak en derindirler. Zorluğa en az katlananlardır. Yani, ibadetleri, yemek içmek gibi tabiî; ve başkaları­nın vebali altına çok az girenlerdir. Allah Teâlâ onları Nebîsi sallallâhu aleyhi ve sellem'in sohbetine elve­rişli ve dînini ayakta tutturmak için seçmiştir. Öyleyse onların şereflerini biliniz. İzlerine tâbi' olunuz. Gücü­nüz yettiği kadar ahlak ve sîretlerine tutunun. Şüb­hesiz onlar dosdoğru hidayet üzerindedirler.”285
Ebû Dâvûd, Tirmizî, İbnu Mâce ve İmam Ah­med'in tahric ettikleri bir hadiste İrbad bin Sâriye radıyallâhu anhu şöyle anlatır: Nebî sallallâhu aleyhi ve sellem, birgün bize namaz kıldırdı. Sonra yüzüyle bize yöneldi. Bunun üzerine en açık bir sûrette öğüt verdi. Ondan benizler sarardı, gözler yaşardı, kalbler korktu. Bir adam: “Ey Allah'ın Rasûlü, sanırım ki şu öğüdünüz, veda­laşmanın öğüdüdür. Ne gibi tavsiyelerde bulunur­sunuz bize?” dedi. Bunun üzerine şöyle buyurdu: اُوصِيكُمْ بِتَقْوَى اللّٰهِ تَعَالَى وَالسَّمْعِ وَالطَّاعَةِ وَاِنْ كَانَ عَبْدًا حَبَشِيّاً فَاِنَّهُ مَنْ يَعِشْ مِنْكُمْ بَعْدِى فَسَيَرَى اخْتِلاَفًا كَثِيرًا فَعَلَيْكُمْ بِسُنَّتِى وَسُنَّةِ الخُلَفَاءِ الرَّاشِدِينَ المَهْدِيِّينَ تَمَسَّكُوا بِهَا وَعَضُّوا عَلَيْهَا بِالنَّوَاجِذِ واِيَّاكُمْ وَمُحْدَثَاتِ الاُمُورِ فَاِنَّ كُلَّ مُحْدَثَةٍ بِدْعَةٌ وَكُلَّ بِدْعَةٍ ضَلاَلَةٌ “Size Allah Teâlâ'dan korkmayı, Ha­beşî bir köle olsa dahi âmirinize kulak vermeyi ve boyun eğmeyi tavsiye ederim. Gerçek şu ki, Benden sonra sizden yaşayan, elbette birçok ihtilafları görecektir. Bu takdirde size Benim sünnetim ve Benden sonra rüşd ve hidayet yolunu gösteren halîfelerimin sünneti gerek; ona tutunun, aç kimse bütün dişleriyle ekmeğe sarıldığı gibi sımsıkı sarılın. Sizi yeni çıkan bid'at = modalardan sakındırırım. Çünkü yeni çıkan her moda bid'attir. Ve her bid'at dalâlettir.” Yani âdet olarak değil, din namına ihdas edilen her şey bid'at ve dalâlettir.286
Buhârî, Müslim, Tirmizî, Esfehânî ve İbnu Hib­ban'ın tahric ettikleri bir hadîs-i şerîfte İbni Mes'ûd radıyallâhu anhu şöyle buyurur: «Gerçek Mü'min bir kimse, günahlarını büyük görür. Sanki kendisi bir dağın altında oturmuş da, dağ üzerine düşecekmiş, altında kalacakmışçasına korkar. Yalancı bir kimse, sanki bir sinek burnuna konmuş da, eliyle onu kovar gibi müdafaada bulunur. Halbuki ben Peygamber sallallâhu aleyhi ve sellem'den şöyle buyurduğunu işittim:لَلّٰهُ اَفْرَحُ بِتَوْبَةِ عَبْدِهِ المُؤْمِنِ مِنْ رَجُلٍ نَزَلَ فِى اَرْضٍ دَوِيَّةٍ مَهْلِكَةٍ مَعَهُ رَاحِلَتُهُ عَلَيْهَا طَعَامُهُ وَشَرَابُهُ فَوَضَعَ رَاْسَهُ فَنَامَ نَوْمَةً فَاسْتَيْقَظَ وَقَدْ ذَهَبَتْ رَاحِلَتُهُ فَطَلَبَهَا حَتَّى اِذَا اشْتَدَّ عَلَيْهِ الجُوعُ وَالعَطَشُ ثُمَّ قَالَ اَرْجِعُ اِلَى مَكَانِى الَّذِى كُنْتُ فِيهِ فَاَنَامُ حَتَّى اَمُوتَ فَوَضَعَ رَأْسَهُ عَلَى سَاعِدِهِ لِيَمُوتَ فَاسْتَيْقَظَ فاِذًا رَاحِلَتُهُ عِنْدَهُ عَلَيْهَا زَادُهُ وَطَعَامُهُ وَشَرَابُهُ فَاللّٰهُ اشَدُّ فَرَحًا بِتَوْبَةِ العَبْدِ المُؤْمِنِ مِنْ هٰذَا بِرَاحِلَتِهِ وَزَادِهِ “Allah Teâlâ Mü'min kulunun tev­besine; yiyecek içecek bulunmayan korkunç bir sahraya devesiyle beraber konup uyurken, devesi, üzerinde yolcunun yiyeceği içeceği olduğu halde giden, ve uyanınca, açlık ve susuzluğu şiddetleninceye kadar devesini arayan, –artık kendi kendine:– "Yerime dönüp ölünceye kadar uyuyayım." diyerek yerine dönüp, ölmek için başını dirseklerine koyan, ve uyanınca, birden bire azığı ve içeceği üzerinde olduğu halde devesini bulan adamdan daha fazla sevinir. Evet, işte Allah Teâlâ Mü'min kulunun tevbesine, devesini ve azığını bulandan daha fazla sevinir.”290
Deylemî'nin Firdevsi'nde ve Hâkim'in tahric ettikleri Abdullah bin Amr radıyallahu anhu'nun hadî­sinde Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur:اِنَّ الاِسْلاَمَ لَيَخْلَقُ فِى جَوْفِ اَحَدِكُمْ كَمَا يَخْلَقُ الثَّوْبُ فَسَلُوا اللّٰهَ اَنْ يُجَدِّدَ الاِيمَانَ فِى قُلُوبِكُمْ “Gerçekte İs­lam, yasakları işlemek ve emrleri terk etmekten dolayı sizden birinizin içinde çürür; bir elbise zaifliye zaifliye çürüdüğü gibi. Binaenaleyh kalbinizdeki imanın yenilenmesini Allah'tan isteyin.” 292
hadîs-i şerîfte yenilenmesi emredilen iman, İmam Ahmed'in ve Es­fehânî'nin Hilyesi'nde tahric ettikleri Ebû Hureyre ra­dıyallahu anhu'nun hadîsinde Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem'in: جَدِّدُوا اِيمَانَكُمْ “İmanınızı yenile­yin.” buyurduğunda “Nasıl imanımızı yenileriz?” so­rusuna cevaben: اَكْثِرُوا قَوْلَ لاَ اِلٰهَ اِلاَّ اللّٰهُ “Lâ ilâhe illallah sözünü çoğaltın.” buyurduğu hadisten anla­şılmaktadır.292