بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
Dini ve İLmi ARAştırmalar Merkezi

Tevhidin üç mertebesi

Tevhidin üç mertebesi vardır:
a-Tevhid-i Zat’tır. Zat-ıŞerifi’nin, bir tek olması demektir. Binaenaleyh Allah Teala’dan başka hiçbir varlık, hakiki var değildir. Çünkü yokluğa mahkumdur; yokluğa mahkum var sayılmaz, diye inanılmasıdır.

b-Tevhid-i Sıfattır. Zat-ı Bari’nin kudret, ilim, irade gibi sıfatları içinde bütün mahlukun müstağrak ve her kemalin O’nun Nur’u Hüviyyeti’inden bir parıltı olduğuna inanılması ve tasdik edilmesidir.

c-Tevhid-i Ef’aldir. Yani kainatta, Cenab-ı Hakk’ın maadasında tesir edici olmadığına inanılmasıdır.

Mesela, ateşin yakıcı tabiati vardır. Fakat ancak yakabilir, Allah Teala’nın emri olursa..
Bu üç mertebede, yani Tevhid-i Zat,  Tevhid-i Sıfat, ve Tevhid-i Ef’al mertebelerinde; yukarıdaki tarifin dışına çıkan kimsenin imanı, sahih değildir….
 
İmam Gazali “Bütün mümkinat, daimi yok olmaktadır. Var olması, yok olması sürekli olduğundan, var görülür. Yokluğa mahkum, tesir edici değildir” Teftezani: “Kuvve-i cismaniyyede, asla tesir yoktur. Şu halde tesir Allah’ın verdiği ruhtadır.” dediler. Nasıl ki güneşli havada yağmur taneleri milyar milyar yağar ve hepsi de beraber aynı güneşi taşır; öylece, yaratılan her şey, Cenab-ı Hakk’ı gösteren akislerdir. Akis, sahibinin aynısı değildir. Akisler olmadan önce de, O Zat var idi. (1/s.151-152)